W odpowiedzi na pełnoskalową agresję Rosji na Ukrainę, która rozpoczęła się 24 lutego 2022 roku, Komisja Europejska została w marcu 2022 roku zobowiązana przez szefów państw i rządów UE do przedstawienia w trybie pilnym nowych propozycji niezbędnych dla wzmocnienia europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego. W rezultacie w lipcu 2022 roku Komisja wystąpiła z projektem rozporządzenia w sprawie ustanowienia aktu na rzecz wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego przez wspólne zamówienia, który jednak, mimo toczącej się wojny, nadal jest przedmiotem prac instytucji unijnych.
Rada Europejska chce zwiększenia europejskich zdolności obronnych
Nieco ponad dwa tygodnie po inwazji Rosji na Ukrainę, 11 marca 2022 roku, w Wersalu zebrała się Rada Europejska, która stanowi najwyższy szczebel współpracy politycznej między państwami członkowskimi UE. Szefowie państw i rządów UE przyjęli tzw. deklarację wersalską, w której podkreślili, że niczym niesprowokowana i nieuzasadniona agresja wojskowa Rosji na Ukrainę „rażąco narusza prawo międzynarodowe” oraz „zagraża bezpieczeństwu i stabilności w Europie i na świecie”. Postanowili też o „zwiększeniu europejskich zdolności obronnych” (bolstering defence capabilities) i uzgodnili, że państwa członkowskie powinny wzmocnić i rozwinąć przemysł obronny UE, w tym sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Ponadto Rada zwróciła się do Komisji Europejskiej, aby w koordynacji z Europejską Agencją Obrony (European Defence Agency, EDA) przedstawiła do połowy maja 2022 roku analizę luk inwestycyjnych w zakresie obronności oraz zaproponowała ewentualne dalsze inicjatywy niezbędne do wzmocnienia europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (European Defence Technological and Industrial Base, EDTIB). Zwiastowało to wzmożenie aktywności regulacyjnej instytucji unijnych w sferze przemysłu obronnego, który z wyjątkiem ostatnich kilku lat przez dekady pozostawał poza zainteresowaniem Unii, jako domena wyłącznie państw członkowskich i ich podstawowych interesów bezpieczeństwa.
Komisja Europejska diagnozuje luki inwestycyjne w obronności
Dnia 18 maja 2022 roku Komisja opublikowała komunikat pt. „Analiza luk inwestycyjnych w zakresie obronności i dalsze działania”. Stwierdziła w nim, że gdy państwa członkowskie UE zaczną uzupełniać zapasy i zwiększać ilości wyposażenia obronnego, powinny skorzystać z okazji, by robić to wspólnie. W jej ocenie dzięki temu państwa mogłyby uzyskać lepszy stosunek wartości do ceny i zwiększyć interoperacyjność swoich armii. Pozwoliłoby to również uniknąć sytuacji, w której najbardziej narażone państwa członkowskie UE nie będą mogły uzyskać tego, czego potrzebują, ze względu na sprzeczne żądania wobec przemysłu obronnego, który nie jest w stanie odpowiedzieć na znaczny wzrost popytu w krótkim okresie. Komisja zauważyła w komunikacie, że dotychczas nie było unijnych inicjatyw ustawodawczych w dziedzinie obronności, których celem byłoby zwiększenie konkurencyjności EDTIB, w szczególności poprzez przyspieszenie, w sposób oparty na współpracy, dostosowania przemysłu zbrojeniowego do zmian strukturalnych, a także zwiększenie jego zdolności produkcyjnych. Nie było również unijnych inicjatyw ustawodawczych, które miałyby wspierać współpracę w zakresie procedur udzielania zamówień obronnych pomiędzy państwami członkowskimi. W ocenie KE bez koordynacji i współpracy zwiększone inwestycje zbrojeniowe mogą pogłębić rozdrobnienie europejskiego sektora obronnego, ograniczyć możliwości współpracy państw i przemysłów przez cały cykl życia sprzętu wojskowego, zwiększyć zależności od dostawców spoza Unii i utrudnić interoperacyjność. Komisja zauważyła, że decyzje dotyczące zakupów uzbrojenia podjęte w trybie pilnym będą miały długofalowy wpływ na siłę rynkową EDTIB i jej konkurencyjność na kolejne dziesięciolecia.
Komisja Europejska zaproponowała w komunikacie z 18 maja 2022 roku, aby zachęcić do wspólnych zamówień za pośrednictwem budżetu UE. Zachęta miałaby przybrać formę specjalnego krótkoterminowego instrumentu na rzecz wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego przez wspólne zamówienia. Według KE nowy instrument przyczyniłby się do wsparcia wspólnych zamówień w dziedzinie obronności, a także, dzięki związanemu z tym finansowaniu unijnemu, do wzmocnienia zdolności przemysłu obronnego UE. Ponadto dodatkowe wsparcie finansowe Unii powinno pobudzić bazujące na współpracy procedury udzielania zamówień w dziedzinie obronności w państwach członkowskich i przynieść korzyści EDTIB. Komisja zapowiedziała, że nowy instrument finansowy zostanie zaprojektowany w następstwie ustanowienia tzw. Grupy Zadaniowej ds. Wspólnych Zamówień w dziedzinie Obronności, która miała wspierać koordynację bardzo krótkoterminowych potrzeb w zakresie zamówień publicznych w celu sprostania nowej sytuacji w zakresie bezpieczeństwa w Europie. Będzie stanowił również uzupełnienie dotychczasowych inicjatyw wspierających europejski przemysł obronny, takich jak ustanowiona 11 grudnia 2017 roku stała współpraca strukturalna w dziedzinie obrony i bezpieczeństwa (Permanent Structured Cooperation, PESCO) czy Europejski Fundusz Obronny (European Defence Fund, EDF), utworzony na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/697 z 29 kwietnia 2021 roku, który dysponuje budżetem 7,953 mld euro na lata 2021–2027.
Nowy instrument finansowy w celu wsparcia unijnej zbrojeniówki
Zadanie przygotowania nowych regulacji prawnych, tworzących podstawy funkcjonowania instrumentu zachęcającego do wspólnych zamówień obronnych, otrzymał komisarz ds. rynku wewnętrznego, Francuz, Thierry Breton. W Komisji podlega mu Dyrekcja Generalna ds. Przemysłu Obronnego i Przestrzeni Kosmicznej (Directorate-General for Defence Industry and Space, DEFIS). 19 lipca 2022 roku został zaprezentowany projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia aktu na rzecz wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego przez wspólne zamówienia (establishing the European defence industry Reinforcement through common Procurement Act). Tego samego dnia został on skierowany pod obrady Rady UE złożonej z właściwych ministrów państw członkowskich UE.
W preambule do projektu rozporządzenia Komisja wskazuje, że w obecnej sytuacji bezpieczeństwa przemysł obronny musi zabezpieczyć zdolności produkcyjne niezbędne do realizacji zamówień, a także krytyczne surowce i podzespoły. W tym kontekście producenci wyposażenia obronnego mogą traktować priorytetowo duże zamówienia, co potencjalnie może spowodować pogorszenie sytuacji bezpieczeństwa państw podatnych na zagrożenia, którym brakuje krytycznej wielkości i środków finansowych umożliwiających złożenie znacznych zamówień na własne potrzeby. Rozdrobnione zamówienia składane indywidualnie przez państwa członkowskie skutkowałyby bardziej ograniczonymi perspektywami rynkowymi dla przedsiębiorstw działających w sektorze obronnym i przekładałyby się na większe rozdrobnienie ich oferty. W znacznym stopniu pogorszyłoby to efektywność ekonomiczną sektora oraz konkurencyjność EDTIB na rynkach globalnych.
W odpowiedzi na te zagrożenia Komisja proponuje nowy instrument finansowy, który ma przyczynić się do wsparcia wspólnych zamówień w dziedzinie obronności oraz do wzmocnienia zdolności przemysłu obronnego UE dzięki związanemu z tym finansowaniu unijnemu. Bez koordynacji i współpracy zwiększone inwestycje krajowe prawdopodobnie pogłębią bowiem rozdrobnienie europejskiego przemysłu obronnego. Instrument będzie stanowił zachętę dla państw członkowskich do wspólnego udzielania zamówień w celu uzupełnienia braków, co jednocześnie ma pozwolić zwiększyć poziom interoperacyjności oraz wzmocnić i zreformować ich zdolności przemysłowe w dziedzinie obronności. Zachęcanie do wspólnych zamówień doprowadziłoby również do zmniejszenia kosztów eksploatacji, utrzymania i wycofywania systemów obronnych.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
