Nakajima C6N Saiun, w kodzie alianckim znany jako Myrt, został skonstruowany w 1942 roku jako pokładowy samolot rozpoznawczy. Rozwój sytuacji wojennej sprawił, że nigdy nie operował z pokładów lotniskowców. Dzięki ogromnemu zasięgowi mógł wykonywać loty rozpoznawcze nad obszarami zajętymi przez siły amerykańskie, a duża prędkość pozwalała mu w wielu sytuacjach uniknąć przechwycenia przez amerykańskie myśliwce. Oprócz rozpoznania fotograficznego Saiuny służyły m.in. do naprowadzania formacji samolotów uderzeniowych i myśliwskich na wykryte cele, a nawet jako myśliwce nocne.
Geneza
Pierwszym samolotem rozpoznawczym Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej (Dai Nippon Teikoku Kaigun) przeznaczonym do służby na pokładach lotniskowców był Mitsubishi Typ 10. Został skonstruowany w 1921 roku (dziesiątym roku ery Taishō – stąd oznaczenie typu; później nadano mu oznaczenie kodowe C1M) i dwa lata później przyjęty do wyposażenia. Jego kariera operacyjna jako maszyny rozpoznawczej była jednak bardzo krótka. W 1924 roku przyjęto bowiem do służby pokładowy samolot bombowo-torpedowy Mitsubishi Typ 13 (B1M), który równie dobrze nadawał się do zadań rozpoznawczych. Zdano sobie wówczas sprawę, że utrzymywanie na lotniskowcach wyspecjalizowanych samolotów rozpoznawczych to marnotrawstwo cennego miejsca, ponieważ każdy dodatkowy samolot zmniejszał liczbę znacznie bardziej potrzebnych maszyn bojowych. Ponadto kolejny typ samolotu na pokładzie lotniskowca wymagał wyszkolenia mechaników w jego obsłudze i oddzielnego zapasu części zamiennych.
Do pomysłu zbudowania pokładowego samolotu rozpoznawczego powrócono dopiero w 1935 roku. Skonstruowany w firmie Nakajima samolot C3N podzielił jednak los C1M. Po wybuchu wojny w Chinach w 1937 roku został wprawdzie formalnie przyjęty do służby, ale jego produkcji seryjnej nie podjęto. Zadania rozpoznawcze na rzecz zespołu lotniskowców powierzono bowiem pokładowym bombowcom torpedowym Nakajima B5N, przyjętym do służby w tym samym roku i mającym wyższe osiągi. Jeśli lotniskowcom towarzyszyły pancerniki i/lub krążowniki, to rozpoznanie prowadziły także wodnosamoloty rozpoznawcze stacjonujące na ich pokładach. Podstawowym zadaniem zarówno rozpoznawczych B5N, jak i wodnosamolotów, było wykrycie nieprzyjacielskiej floty i śledzenie jej ruchów. Rozpoznanie dalekiego zasięgu na szczeblu strategicznym realizowały natomiast operujące z baz lądowych samoloty rozpoznawcze Mitsubishi C5M, a nad rozległymi obszarami Pacyfiku łodzie latające Kawanishi H6K.
Dzięki dużemu zasięgowi i obecności nawigatora/obserwatora w składzie załogi bombowce B5N radziły sobie bardzo dobrze w zadaniach rozpoznawczych, a po ich wykonaniu mogły być uzbrojone w bomby lub torpedy i uczestniczyć w lotach bojowych. Ich wadą była natomiast niewielka prędkość maksymalna. Podczas wojny w Chinach nie stanowiło to problemu, ponieważ ówczesne chińskie myśliwce nie miały wystarczająco dużej prędkości, ale w konfrontacji z nowoczesnymi myśliwcami amerykańskimi lub brytyjskimi B5N nie miałby większych szans na ucieczkę. Wysoka prędkość samolotu rozpoznawczego miała znaczenie również w sytuacji, gdy jego załoga wykryła nieprzyjacielską flotę, ale z powodu awarii radiostacji (co zdarzało się dość często) lub utraty zasięgu łączności radiowej nie mogła od razu poinformować dowództwa. Jedynym sposobem szybkiego dostarczenia cennych informacji był wówczas jak najszybszy powrót samolotu na lotniskowiec.
B5N jako samolot rozpoznawczy nie był więc perspektywicznym rozwiązaniem, ale mimo to w przyjętym w 1939 roku przez Sztab Generalny Marynarki Wojennej (Gunreibu) czteroletnim programie budowy prototypów samolotów na lata budżetowe 1939–1942 (Shōwa 14–17-nendo jitsuyō-ki shisei keikaku) nie zaplanowano pozyskania nowego pokładowego samolotu rozpoznawczego. W 1941 roku sytuacja uległa jednak zmianie. Coraz większe prawdopodobieństwo wybuchu wojny z mocarstwami zachodnimi sprawiło, że Gunreibu dokonał rewizji programu. W drugim czteroletnim programie budowy prototypów samolotów na lata budżetowe 1941–1944 (Shōwa 16–19-nendo jitsuyō-ki shisei keikaku), przyjętym 2 września 1941 roku, zaplanowano budowę aż dwóch nowych typów samolotów rozpoznawczych – pokładowego (kanjō teisatsuki; w skrócie kantei) i lądowego (rikujō teisatsuki; rikutei). Oba miały być zamówione jeszcze w 1941 roku, ale brak funduszy spowodowany pilniejszymi potrzebami operacyjnymi sprawił, że nastąpiło kilkumiesięczne opóźnienie.
Po wybuchu wojny w grudniu 1941 roku znaczenie rozpoznania gwałtownie wzrosło, więc Gunreibu nakazał jak najszybciej wprowadzić do służby na pokładach lotniskowców wyspecjalizowane samoloty rozpoznawcze o wysokich osiągach. W tym czasie trwały próby prototypów nowego bombowca nurkującego D4Y1, skonstruowanego w Arsenale Techniki Lotniczej Marynarki Wojennej (Kaigun Kōkū Gijutsushō; w skrócie Kūgishō). Był on o ponad 170 km/h szybszy niż B5N2, ale ze względu na problemy z niedostateczną wytrzymałością dźwigarów skrzydeł nie został jeszcze zakwalifikowany do produkcji seryjnej. Zdecydowano więc o wypróbowaniu trzech prototypów w realnych działaniach bojowych jako maszyn rozpoznawczych. Jedyną modyfikacją było zdemontowanie wyrzutnika bombowego i zainstalowanie w komorze bombowej dodatkowego zbiornika paliwa w celu zwiększenia zasięgu.
Prototypy D4Y1 nr 2 i 3 trafiły w maju 1942 roku na pokład lotniskowca Sōryū, który wyruszył do operacji przeciwko Midway. Już po wyjściu w morze jeden z nich został uszkodzony podczas lądowania i wyłączony z dalszych działań, ale drugi wziął aktywny udział w operacji. 4 czerwca podczas lotu rozpoznawczego jego załoga wykryła nieprzyjacielskie okręty, ale jej meldunki radiowe nie dotarły do dowództwa. Ponieważ w międzyczasie Sōryū stracił możliwość przyjmowania samolotów w wyniku uszkodzeń odniesionych podczas ataku amerykańskiego lotnictwa, więc po powrocie z misji D4Y1 wylądował na pokładzie Hiryū i wraz z nim poszedł później na dno. Załoga samolotu ocalała i jesienią z prototypem D4Y1 nr 4 trafiła na pokład lotniskowca Shōkaku.
Choć użycie prototypu D4Y1 podczas bitwy o Midway miało charakter epizodyczny, to 6 lipca 1942 roku Główne Biuro Lotnictwa Marynarki Wojennej (Kaigun Kōkū Honbu) oficjalnie przyjęło do uzbrojenia wersję rozpoznawczą D4Y1 oznaczoną jako D4Y1-C. Produkcja seryjna rozpoczęła się w firmie Aichi jesienią 1942 roku. Samoloty były wyposażone w stały aparat fotograficzny K-8 do zdjęć pionowych. W celu zwiększenia zasięgu pod skrzydłami mogły przenosić dwa dodatkowe odrzucane zbiorniki paliwa o pojemności po 330 l. Nie miały wyrzutnika bombowego w komorze bombowej, ale zachowały uzbrojenie strzeleckie i celownik. D4Y1-C był pierwszym pokładowym samolotem rozpoznawczym wprowadzonym do służby od czasu wycofania jeszcze w latach 20. maszyn C1M. Był wszakże traktowany jako rozwiązanie doraźne, do czasu pozyskania nowego samolotu o jeszcze wyższych osiągach.
Zgodnie z początkowymi założeniami drugiego programu czteroletniego prototypy nowego pokładowego samolotu rozpoznawczego 16-shi (16-shi kanjō teisatsuki) miały być zamówione w listopadzie 1941 roku. Pierwszy z nich miał być gotowy w marcu 1943 roku, a próby w locie planowano zakończyć we wrześniu. Wydział Techniczny (Gijutsubu) Głównego Biura Lotnictwa Marynarki Wojennej określił następujące wymagania dla samolotu 16-shi kantei: prędkość maksymalna 630 km/h (340 węzłów) na wysokości 6000 m, zasięg normalny 4630 km (2500 mil morskich) przy prędkości przelotowej 463 km/h (250 w.) na wysokości 4000 m, zasięg maksymalny 7408 km (4000 mil morskich), a z przeciążeniem nawet 8334 km (4500 mil morskich), pułap operacyjny 3000–10 000 m. Załogę miały tworzyć trzy osoby: pilot, nawigator/obserwator i radiooperator/strzelec. Do samoobrony miał służyć jeden ruchomy karabin maszynowy kal. 7,7 mm.
Opracowanie samolotu 16-shi kantei zlecono firmie Nakajima Hikōki Kabushiki Gaisha. 30 stycznia i 20 lutego 1942 roku odbyły się spotkania przedstawicieli Gijutsubu z konstruktorami, podczas których ustalono ostateczne oczekiwania co do nowego samolotu. Słusznie przewidując, że w ciągu około roku Amerykanie wprowadzą do służby nowe typy myśliwców pokładowych o znacznie wyższych osiągach niż Grumman F4F Wildcat, Gijutsubu zwiększył wymagania odnośnie do prędkości, ale obniżył odnośnie do zasięgu. Prędkość maksymalna miała wynosić co najmniej 648 km/h (350 w.) na wysokości 6000 m, czas wznoszenia na wysokość 6000 m poniżej 8 minut, zasięg normalny 2778 km (1500 mil morskich) przy prędkości przelotowej 389 km/h (210 w.), zasięg maksymalny 4630 km (2500 mil morskich), prędkość lądowania nie większa niż 130 km/h (70 w.), rozbieg do startu 170 m przy prędkości przeciwnego wiatru 13 m/s.
Formalne zlecenie rozpoczęcia prac projektowych i budowy trzech prototypów Gijutsubu skierował do firmy Nakajima 7 kwietnia 1942 roku. 16 kwietnia przedstawiciele Gijutsubu odbyli kolejne spotkanie z konstruktorami w celu wyjaśnienia powstałych wątpliwości i uszczegółowienia kilku kwestii. 12 czerwca 1942 roku Kaigun Kōkū Honbu dokonało korekty programu czteroletniego, sankcjonując powstałe opóźnienie – ponieważ samolot został zamówiony w roku budżetowym 1942, więc jego nazwę zmieniono na 17-shi kanjō teisatsuki (w skrócie 17-shi kantei). Nadano mu wojskowe oznaczenie kodowe C6N1, a w nowym systemie oznaczeń prototypów – N-50. Mimo opóźnienia podtrzymano termin ukończenia budowy pierwszego prototypu w marcu 1943 roku.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
