Trwający już ponad 40 lat program zakupu, wdrożenia, eksploatacji i użycia operacyjnego samolotów wczesnego ostrzegania i kierowania Boeing E-3A Sentry (AWACS) jest jednym z najbardziej udanych międzynarodowych przedsięwzięć w historii Sojuszu Północnoatlantyckiego. Samoloty zostały kupione w celu wzmocnienia obrony powietrznej NATO, ale z biegiem czasu ich zadania zostały rozszerzone m.in. o nadzorowanie przestrzeni powietrznej, kierowanie działaniami wojsk lądowych i sił morskich oraz koordynowanie misji poszukiwawczo-ratowniczych.
W latach 70. najwyżsi dowódcy NATO doszli do wniosku, że w celu zabezpieczenia sojuszniczej przestrzeni powietrznej potrzebne są samoloty wczesnego ostrzegania i kierowania (Airborne Early Warning and Control, AEW&C). „Latające radary” miały być odpowiedzią na pojawienie się nowego zagrożenia w postaci radzieckich samolotów uderzeniowych zdolnych do lotu z bardzo dużą prędkością na bardzo małej wysokości, przez co były trudne do wykrycia przez naziemne stacje radiolokacyjne w wystarczająco dużej odległości, aby system obrony powietrznej zdążył skutecznie zareagować. Samoloty AEW&C miały być przeznaczone do wykrywania z dużej odległości niewielkich, szybko poruszających się obiektów na tle ziemi, a także wolno poruszających się lub nieruchomych obiektów nawodnych. Przetwarzanie i przesyłanie uzyskanych informacji w czasie niemal rzeczywistym do stacjonarnych lub mobilnych centrów dowodzenia miało pozwolić dowódcom sił powietrznych, lądowych i morskich Sojuszu na efektywniejsze dowodzenie i kierowanie podległymi wojskami na polu walki.
Po kilku latach analiz w grudniu 1978 roku Komitet Planowania Obronnego NATO (Defence Planning Committee, DPC) zaakceptował plan zakupu w Stanach Zjednoczonych 18 samolotów Boeing E-3A Sentry (Airborne Warning and Control System, AWACS). Postanowiono również zmodernizować 40 stacjonarnych stacji radiolokacyjnych wchodzących w skład natowskiego naziemnego systemu obrony powietrznej (NATO Air Defence Ground Environment, NADGE) oraz utworzyć Organizację Zarządzania Programem Natowskim AEW&C (NATO AEW&C Programme Management Organization, NAPMO). Wkrótce zdecydowano również o zakupie trzech Boeingów 707, które po modyfikacji posłużyły do szkolenia załóg samolotów E-3A oraz przewozu ludzi i ładunków (Trainer Cargo Aircraft, TCA). Wraz z kosztami przygotowania infrastruktury, wsparcia logistycznego i szkolenia personelu łączne koszty całego programu w latach 1978–1988 sięgnęły kwoty 4,1 mld USD.
NATO AEW&C Force
W celu eksploatacji, obsługi i operacyjnego wykorzystania systemu AWACS kraje członkowskie NAPMO utworzyły w styczniu 1980 roku Natowskie Siły Powietrznego Wczesnego Ostrzegania i Kierowania (NATO Airborne Early Warning and Control Force, NAEW&CF; do 1999 roku znane jako NATO Airborne Early Warning Force, NAEWF). Użytkownikiem samolotów jest Komponent E-3A (E-3A Component) – pierwsza i jak dotąd jedyna międzynarodowa lotnicza jednostka operacyjna NATO wykorzystująca samoloty załogowe. Jego zadaniem jest zapewnienie samolotów i wyszkolonych załóg w celu realizacji misji powietrznego wczesnego ostrzegania, obserwacji i kierowania operacjami bojowymi w dowolnym czasie i miejscu wskazanym przez dowódcę NAEW&CF na rozkaz Naczelnego Dowódcy Sojuszniczego w Europie (Supreme Allied Commander Europe, SACEUR) lub Sojuszniczego Dowództwa Sił Powietrznych (Allied Air Command, AIRCOM) w Ramstein.
Operacje lotnicze rozpoczęły się w lutym 1982 roku, po otrzymaniu pierwszego samolotu E-3A. Oficjalna inauguracja działalności Komponentu E-3A nastąpiła 28 czerwca tego samego roku, a pełna gotowość operacyjna (Full Operational Capability, FOC) została osiągnięta pod koniec 1988. Kwatera dowództwa NAEW&CF i główna baza operacyjna znajdują się w Geilenkirchen w Niemczech, ale samoloty E-3A operują regularnie z wysuniętych baz operacyjnych w Grecji, Turcji, Włoszech i Norwegii, a w razie potrzeby także z innych lotnisk na terenie państw członkowskich NATO lub innych.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
