• Czwartek, 28 marca 2024
X

T-64 – czołg z Ukrainy

Przyjęcie do uzbrojenia Armii Radzieckiej czołgu T-64 miało znaczący wpływ na kierunki rozwoju zarówno radzieckich, jak i światowych ciężkich pojazdów opancerzonych. Zmodernizowana wersja T-64A zapoczątkowała nową klasę, „czołg podstawowy” i stała się pierwszym tego rodzaju pojazdem drugiej, powojennej generacji. Liczbą innowacji konstrukcyjnych T-64 mógł konkurować z pierwszym seryjnym czołgiem Mark I z czasów pierwszej wojny światowej. Wszystkie kolejne radzieckie czołgi podstawowe były rozwinięciem T-64. Przez cały okres produkcji pojazdy były ulepszane, a ukraińscy konstruktorzy, już po odzyskaniu niepodległości, opracowali kilka zmodernizowanych odmian mających na celu poprawę jego właściwości bojowych i użytkowych. Czołg T-64 w kilku wersjach był w latach 2022–2023 najliczniejszym ciężkim pojazdem opancerzonym w jednostkach pancernych i zmechanizowanych Sił Zbrojnych Ukrainy.

Historia powstania czołgu T-64

Czołg T-64 został opracowany przez biuro projektowe charkowskiego Zakładu imienia W. Małyszewa (Biuro Konstruktorskie Nr 60, KB-60M) i  miał bazować na najnowszych osiągnięciach radzieckiej nauki i techniki tamtych czasów. Prace badawcze i  projektowe zostały określone Uchwałą KC KPZR i Rady Ministrów ZSRR z 17 lutego 1961 roku. Zakład im. Małyszewa, zgodnie z  zadaniem technicznym uzgodnionym z  Ministerstwem Obrony ZSRR, podjął się stworzenia całkowicie nowego czołgu średniego, który miał mieć najwyższe możliwe wskaźniki właściwości bojowych wśród czołgów pierwszego okresu powojennego. Głównym projektantem został Ołeksandr Morozow. Bazą do opracowania nowego pojazdu były prowadzone w  Charkowie już od 1952 roku prace badawczo-konstrukcyjne nad czołgiem średnim o masie nieprzekraczającej 36 ton. W ich wyniku w latach 1957–1960 powstały cztery prototypy czołgu „Obiekt 430” z  armatą 2A24 (D-54TS) kal. 100 mm z  lufą bruzdowaną i  innowacyjnym silnikiem 5TD o mocy 425 kW [577 KM], które poddano intensywnym próbom poligonowym. Po okresie badań na wniosek wojska czołgi zostały zmodernizowane do wersji „Obiekt 430M” (jeden z  prototypów otrzymał oznaczenie „Obiekt 435”), w  której zastosowano gładkolufową armatę 2A20 (U-5TS) kal. 115 mm o znacznie większej mocy, zastosowaną w seryjnych czołgach średnich T-62. Dalszy rozwój tego projektu zarzucono na korzyść nowego pojazdu, „Obiekt 432”, który bazował na wcześniejszych prototypach, ale miał mieć mniejszą masę przy tych samych parametrach trakcyjnych i możliwościach bojowych.

Wstępną koncepcję nowego pojazdu ukończono w 1959 roku, a więc jeszcze przed formalnym rozpoczęciem prac na mocy wspomnianej uchwały rządowej. Czołg miał mieć nową armatę o większej mocy, wzmocnione opancerzenie, w  tym ochronę przeciwradiacyjną, a  także mocniejszy układ napędowy zapewniający wyższą niż u poprzedników prędkość w  każdym terenie. Uzbrojeniem głównym „Obiektu 432” miała być gładkolufowa armata 2A21 (D-68) kal. 115 mm, ze stabilizatorem, stanowiąca rozwinięcie działa U-5TS, ale strzelająca amunicją rozdzielnego ładowania. Aby zapewnić wymaganą przez wojsko szybkostrzelność, zaprojektowano i  wprowadzono, po raz pierwszy w  radzieckich czołgach, automat załadowania połączony z  karuzelowym magazynem amunicji (osobno pociski i  ładunki miotające). Z  kolei aby zapewnić wymagany – wyższy niż w czołgach poprzedniej generacji – poziom ochrony przy oczekiwanej relatywnie niskiej masie pancerza, zdecydowano się zastosować specjalny tekstolit na bazie włókna szklanego w  konstrukcji przedniej górnej płyty kadłuba oraz warstwę aluminium pomiędzy odlewem stalowym w przedniej części wieży. Zastosowano również wzmocniony silnik 5TDF o mocy podniesionej do 515 kW [700 KM].

Testy fabryczne pierwszego, niekompletnego prototypowego czołgu „Obiekt 432” rozpoczęto w marcu 1962 roku. W ciągu kilku następnych miesięcy zbudowano dwa kolejne prototypy, które przeszły wstępne testy na poligonie w  Kijowskim Okręgu Wojskowym. W  marcu 1963 roku, po zakończeniu kolejnej fazy prób fabrycznych, podjęto decyzję o przygotowaniu do produkcji nowego czołgu średniego wraz z  uzbrojeniem. Pierwszy seryjny czołg ukończono jeszcze w  tym samym roku. Do marca 1964 roku gotowych było 10 czołgów przedseryjnych. W maju przeprowadzono kolejny etap wojskowych prób poligonowych, po których dokonano poprawek w  konstrukcji pojazdu. Równolegle z  testami trwała już seryjna produkcja pojazdów, których do końca tego roku wypuszczono 85 lub 90 egzemplarzy. W  1965 roku zakład w Charkowie wyprodukował 163 czołgi „Obiekt 432”, we wrześniu zakończono kolejną fazę wojskowych testów poligonowych. Cały czas, na bazie pierwszych doświadczeń eksploatacyjnych i  kolejnych testów państwowych, fabryka przeprowadziła ulepszenia konstrukcyjne i produkcyjne pojazdu. Do końca 1966 roku zakład wyprodukował kolejnych 297 czołgów. Uchwałą KC KPZR i  Rady Ministrów ZSRR z 30 grudnia 1966 roku czołg średni „Obiekt 432” został przyjęty do uzbrojenia Armii Radzieckiej i otrzymał indeks wojskowy T-64. Produkcja seryjna tej odmiany trwała w  latach 1964–1969 i  wyniosła, poza prototypami, 1291 pojazdów. Początkowo czołgi były krytykowane przede wszystkim za zbyt mały resurs silnika 5TDF i awarie układu napędowego oraz problemy z  automatem załadowania i  systemem celowniczym. W związku z tym w trakcie służby i remontów część nowszych pojazdów była modyfikowana, a  na niektórych wozach wprowadzono ulepszenia znane z rozwojowej wersji T-64A.

Reklama

Najnowsze czasopisma

Zobacz wszystkie
X
Facebook
Twitter
X

Dołącz do nas

X