Przeciwlotniczy zestaw rakietowy 9K33 Osa stworzono w celu ochrony przed atakami z powietrza licznych dywizji strzelców zmotoryzowanych armii radzieckiej. Główną ideą kompleksu jest prostota, niewysoka cena, mniejszy zasięg w porównaniu z zestawem Kub przeznaczonym dla dywizji pancernych, ale z kolei autonomia, wyższa mobilność, w tym możliwość samodzielnego pokonywania przeszkód wodnych. Mimo swojego wieku zestawy Osa wciąż chronią ukraińskie niebo.
Projektowanie autonomicznego samobieżnego przeciwlotniczego zestawu rakietowego Osa (9K33) prowadzono zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów ZSRR z dnia 27 października 1960 roku nr 1157–487. Zgodnie z zadaniem technicznym, kompleks miał zapewnić niszczenie celów powietrznych w odległości do 10 km i na wysokości do 5 km. Po raz pierwszy w ZSRR miał powstać autonomiczny zestaw, w którym cały osprzęt bojowy umieszczono na jednym, samobieżnym i na dodatek pływającym podwoziu. Na pojeździe bojowym planowano umieścić stacje radarowe, wyrzutnię z rakietami, środki łączności i źródło zasilania. Wojsko zażądało także zdolności do wykrywania i niszczenia celów powietrznych w trakcie jazdy wozu bojowego. Podczas projektowania zestawu Osa konieczne było rozwiązanie skomplikowanych zadań technicznych, a tworzenie zestawu postępowało dość problematycznie. Jedną z głównych przyczyn tej sytuacji był brak koordynacji pomiędzy projektantami różnych części zestawu, co wcale nie było wyjątkowe dla radzieckiej gospodarki planowej.
Masa urządzeń zestawu sięgała, według pierwotnych obliczeń 6 ton, co wymagało zastosowania odpowiedniego podwozia. Już w 1961 roku, na etapie projektowania wstępnego, moskiewskie Zakłady im. Lichaczowa (ZIL) zrezygnowały z udziału w programie, tłumacząc się niedostateczną ładownością swojego podwozia. Chodziło w tym przypadku o transporter opancerzony Ził-153. Z tego samego powodu zrezygnowano z podwozia BTR-60P oraz eksperymentalnego podwozia Obiekt 1040 produkcji zakładów w Kutaisi. Decyzją Komisji Rady Ministrów ZSRR ds. Wojskowo-Przemysłowych Briańskiemu Zakładowi Samochodowemu powierzono opracowanie nowego, pływającego, kołowego podwozia Obiekt 937 (później Obiekt 5937), wykorzystującego komponenty i zespoły z samochodu Ził-135LM. Nowe podwozie umożliwiło zwiększenie przestrzeni dla przedziału sprzętowego, umieszczenie dwóch generatorów elektrycznych (jeden zasilany był z pracującego silnika, drugi z autonomicznej turbiny gazowej), wyposażenie wozu bojowego w urządzenie telewizyjno-optyczne, środki nawigacji i inne dodatkowe wyposażenie. Już w toku prac nad zestawem zrezygnowano z opancerzenia pojazdu. Podjęto również starania o zmniejszenie masy urządzeń zestawu do czterech ton. Wojsko zrezygnowało z pierwotnego zamiaru wyposażenia pocisku rakietowego w półaktywny radiolokacyjny układ naprowadzania na rzecz naprowadzania radiowego. Jednocześnie maksymalny zasięg zestawu w odległości zmniejszono do 7,7 km, a zasięg w wysokości, wynoszący wspomniane już 5 km, pozostawiono tylko dla zwalczania poddźwiękowych obiektów latających.
Próby zakładowe zestawu Osa rozpoczęto w 1965 roku, a dwa lata później prototypowy zestaw został przekazany do testów państwowych. Jednak w lipcu 1968 roku wstrzymano je. Powodem było niespełnienie przez zestaw wymagań taktyczno-technicznym. Dotyczyło to przede wszystkim braku możliwości prowadzenia ognia do celów znajdujących się na małych wysokościach, niskiej efektywności stabilizacji wyrzutni podczas ruchu, niezadowalającej zdolności pojazdu do pływania oraz niemożności przerzutu wozu bojowego istniejącymi ówcześnie podstawowymi samolotami transportowymi. Doszło więc do zmiany głównego projektanta zestawu, ale dokonano także przeglądu wymagań. Wyeliminowano wymóg prowadzenia ognia w ruchu, chociaż Osa, tak jak poprzednio, miała zapewniać wykrywanie celów powietrznych podczas jazdy. Dla zwiększenia skuteczności bojowej planowano prowadzenie ostrzału salwą złożoną z dwóch pocisków do jednego celu, dlatego wprowadzono do wyposażenia drugi kanał naprowadzenia pocisków wraz z odpowiednimi środkami antenowymi. W poprzednim wariancie zestaw antenowy i wyrzutnia były oddzielnymi, co prowadziło do „zacienienia” anteny przez wyrzutnię rakiet przeciwlotniczych w niektórych jej położeniach. W nowym pojeździe bojowym 9A33B zostały one połączone w jeden zestaw wyrzutnio-antenowy. Także na tym etapie dokonano ostatecznego wyboru podwozia na rzecz Obiektu 5937. Termin przekazania mocno przebudowanego zestawu do prób państwowych wyznaczono na drugi kwartał 1970 roku. Zakończyły się one przyjęciem zestawu, oficjalnie 4 października 1971 roku, do uzbrojenia Armii Radzieckiej.
Żądło w ukraińskiej armii
Przeciwlotnicze zestawy rakietowe Osa w armii radzieckiej znajdowały się na wyposażeniu pułków rakiet przeciwlotniczych wchodzących w skład dywizji strzelców zmotoryzowanych. Znajdowały się one również w pułkach rakiet przeciwlotniczych części dywizji pancernych, chociaż dla tych ostatnich przeznaczono zestawy 2K12 Kub. Oczywiście były i sytuacje odwrotne, kiedy to niektóre dywizje strzelców posiadały Kuby, a nie Osy.
Pułk rakiet przeciwlotniczych składał się z baterii dowodzenia oraz pięciu baterii ogniowych. Każda bateria ogniowa dysponowała czterema wozami bojowymi, dwoma pojazdami transportowo-załadowczymi 9T217BM2 oraz jednym dowodzenia (bateryjnym stanowiskiem dowodzenia) PU-12 lub PU-12M (na podwoziu kołowego transportera opancerzonego BTR-60). Taki sam pojazd dowodzenia znajdował się w baterii dowodzenia, ale w pododdziale tym znajdował się również radar P-15 lub jego wersja rozwojowa P-19 (na podwoziu samochodu Ził-131). Do wsparcia technicznego i remontu zestawu Osa stosowano zautomatyzowaną stację kontrolno-pomiarową 9B242 oraz wóz obsługi 9B210 na podwoziu samochodów Ził-131 lub Urał-4320.
W 1991 roku przeciwlotnicze zestawy rakietowe Osa (w zdecydowanej większości w najnowszej ówcześnie odmianie Osa-AKM) znajdowały się na wyposażeniu następujących ukraińskich jednostek:
- 59. Pułku Rakiet Przeciwlotniczych ze składu 51. DSZmot (Włodzimierz Wołyński), posiadającego zestawy Osa-AKM od lutego 1986 roku;
- 937. PRPlot ze składu 30. DPanc (Nowogród Wołyński, obecnie Zwiahel);
- 1039. PRPlot ze składu 93. DSZmot (Gwardijske w obwodzie dniepropietrowskim), dywizja ta w latach 1990–1991 została wycofana na teren Ukrainy z Węgier;
- 1129. PRPlot ze składu 72. DSZmot (Biała Cerkiew), posiadającego zestawy Osa-AKM od kwietnia 1984 roku;
- 1046. PRPlot (Korosteń), jednostka ta pozostała po rozformowaniu 23. DPanc i znajdowała się w podporządkowaniu dowództwa Przykarpackiego OW;
- 1160. PRPlot ze składu 17. DSZmot (Chmielnicki);
- 1161. PRPlot ze składu 28. DSZmot (Czornomorske w okolicach Odessy).
Oprócz tego na Krymie, w okolicach Symferopolu, znajdował się 1096. PRPlot ze składu 126. Dywizji Obrony Wybrzeża Floty Czarnomorskiej. Dywizja ta została rozformowana w 1996 roku, ale 1096. Pułk pozostał w składzie rosyjskiej Floty Czarnomorskiej. Przemieszczono go następnie do Sewastopola.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
