Czołg jako środek walki debiutował w Rosji w czerwcu 1919 roku w rejonie Carycyna. Integrujący siłę ognia, manewrowość oraz walory osłony pancernej czołg otrzymał uprzywilejowaną pozycję w Armii Czerwonej. Wpisując się w założenia koncepcji operacji głębokiej produkowane masowo radzieckie czołgi podlegały ciągłej ewolucji. Wytwarzane w ogromnych ilościach były w równie dużych ilościach niszczone. Decydując o przebiegu kolejnych operacji, czołgi na trwałe wpisały się w struktury radzieckich następnie rosyjskich sił zbrojnych.
Koniec zimnej wojny i rozpad ZSRR oznaczał z kolei redukcję i degradację radzieckiego parku sprzętu pancernego. Na progu XXI wieku, decydując o sile uderzenia komponentu lądowego, rosyjskie wojska pancerne objęto programem kompleksowej modernizacji i reorganizacji, której celem jest dostosowanie parku sprzętu pancernego do wymogów współczesnego i perspektywicznego pola walki.
Po zakończeniu II wojny światowej cztery radzieckie armie pancerne (APanc) włączono w skład wojsk okupacyjnych w Niemczech, 5. APanc przesunięto z Prus Wschodnich w rejon Bobrujska, natomiast 6. APanc po zakończeniu „operacji mandżurskiej” wycofano w rejon Borzja w Zabajkalskim Okręgu Wojskowym (OW). W ramach demobilizacji i przejścia na etat czasu pokoju reorganizacją objęto również związki operacyjne wojsk pancernych. Rezygnując z korpusów struktury APanc oparto się na dywizjach pancernych (DPanc) oraz początkowo zmechanizowanych (DZmech), a następnie zmotoryzowanych (DZmot). Pomimo redukcji w ramach Białoruskiego i Przykarpackiego OW rozwinięto dodatkowo 7. i 8. APanc. Do wojsk kierowano nowe typy czołgów średnich, ciężkich oraz dział samobieżnych, które wykorzystywano do formowania pułków pancernych włączanych w skład DPanc i DZmech. W 1951 roku na bazie doświadczeń z okresu II wojny światowej do uzbrojenia radzieckich Wojsk Lądowych (WL) przyjęto lekkie czołgi pływające PT-76, które wraz z transporterami BTR-50 stanowiły zasadniczy element rzutu przeprawowego formowanego do sforsowania przeszkód wodnych z marszu. W 1960 roku w radzieckich wojskach pancernych utrzymywano ponad 60 tys. czołgów, w tym ok. 2000 najnowszych T-54/55 oraz ok. 1800 starszych T-44. Po 1961 roku, wskutek poszerzenia arsenałów o taktyczną broń jądrową oraz nowe środki jej przenoszenia, zakwestionowano możliwość efektywnego wykorzystania zarówno czołgów ciężkich, jak i utrzymywania rzutu przeprawowego opartego na czołgach lekkich. Dostosowując WL do wymogów atomowego pola walki lekkie PT-76 przesunięto do pododdziałów rozpoznawczych oraz piechoty morskiej. Jednocześnie przerwano realizację programów rozwojowych kolejnych czołgów ciężkich, co nie oznaczało całkowitego wycofania z eksploatacji tej kategorii wozów. W latach 1962–1963 uruchomiono masową produkcję czołgów średnich T-55A oraz T-62, pierwszego radzieckiego czołgu II generacji z 115 mm armatą gładkolufową 2A20 (U-5TS) oraz rdzeniową, podkalibrową amunicją kumulacyjną stabilizowaną brzechwowo.
W połowie lat 60. w obszarze Zachodniego Teatru Wojny (TW), w składzie Grupy Wojsk Radzieckich (GWR) na terytorium NRD utrzymywano 1. i 2. APanc, kolejne cztery pozostawały na Ukrainie (6. i 8. APanc) i Białorusi (5. i 7. APanc). Łącznie w sześciu APanc utrzymywano 24 dywizje pancerne, w tej liczbie pięć ciężkich. Ponadto, dotychczasowe 3. i 4. APanc, przemianowane odpowiednio na 18. i 20. Armię Ogólnowojskową, nadal posiadały one struktury typowe dla związków operacyjnych wojsk pancernych (3–4 DPanc i DZmot). W 1965 roku, po rezygnacji z ciężkich DPanc, w obszarze Zachodniego TW pozostawał park sprzętu pancernego liczący ponad 30 tys. czołgów, który w drugiej połowie lat 60. wzbogaciły pierwsze czołgi III generacji T-64A z 125 mm armatą gładkolufową D-81T (od 1979 roku z 2A46-1). W 1973 roku zakończono wytwarzanie czołgów T-62, z wyprodukowanych łącznie ok. 20 tys. wozów jedynie ok. 2000 przeznaczono na eksport, większość T-62 przekazano do związków taktycznych radzieckich wojsk pancernych. Wraz z przyjęciem do uzbrojenia czołgu T-72 potencjał uderzeniowy APanc uzupełniały pododdziały samobieżnej artylerii lufowej i rakietowej, pierwsze zestawy rakiet przeciwlotniczych 2K12 Kub oraz samobieżne zestawy armat przeciwlotniczych. W połowie lat 70. do uzbrojenia WL przyjęto czołgi T-80 oraz T-64B, obydwa wyposażone w zestaw przeciwpancernych pocisków kierowanych 9K112-1 Kobra oraz zintegrowany system kierowania ogniem. Po 1978 roku radziecki park sprzętu pancernego zasiliły kolejne wersje T-80B, T-64, T-72 oraz obejmował on ok. 19–20 tys. czołgów T-54/55 w różnych wersjach. Na progu lat 80. XX wieku w radzieckich wojskach pancernych mogło pozostawać łącznie ok. 40 tys. czołgów. W ramach modernizacji zasadniczej części parku sprzętu pancernego, po 1981 roku w wojskach pancernych pojawiły się wersje T-55M/MB/AM/AMB/AD (z zestawem 9K116 Bastion) oraz T-62M/MB (z zestawem 9K116-2 Szeksna).
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
