Przez dekady istnienia ZSRR o jego sile mówiły grupy wojsk, armie czy dywizje wojsk pancerno-zmechanizowanych, grożących atakiem Europie Zachodniej. Ale elitarność i wysoce manewrowe możliwości zapewniały Wojska Powietrznodesantowe – specjalnie traktowane w strukturze militarnej państwa oraz nawet i przez komunistycznych decydentów. Materiał przedstawia potencjał sowieckich WPD rozmieszony na terytorium Ukrainy, ówcześnie jednej z republik ZSRR. Potencjał zarówno samego rodzaju wojsk, jak i mniej znanych jednostek desantowo-szturmowych.
Wojska powietrznodesantowe były prawdziwą dumą kierownictwa ZSRR w latach poprzedzających II wojnę światową. Tysiące spadochroniarzy skaczących z czterosilnikowych samolotów TB-3 świetnie prezentowało się na wojskowych ćwiczeniach. Jednak cała ta potęga nie wytrzymała sprawdzianu i realiów wojny, a co szczególnie istotne, pomimo dumnej nazwy jednostek, najczęściej wypełniała zadania typowej piechoty.
Oddziały powietrznodesantowe Armii Czerwonej pod koniec II wojny światowej składały się tylko z trzech brygad. W 1944 roku podjęto decyzję o ich rozwoju do trzech korpusów, ale szybko ją zmieniono, a nowe czasy dla spadochroniarzy nadeszły dopiero dwa lata później. W kwietniu 1946 roku Rada Ministrów ZSRR i Sztab Generalny Armii Radzieckiej (od tego roku nazwa Armia Czerwona zastąpiona została właśnie Armią Radziecką) opracowały plan rozwoju wojsk powietrznodesantowych. Nieco później uchwałą Rady Ministrów z 3 czerwca i zarządzeniem Ministra Sił Zbrojnych z 10 czerwca tego samego roku oddziały powietrznodesantowe wyłączono ze składu Sił Powietrznych i włączono do Rezerwy Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych, podległych bezpośrednio Ministrowi Sił Zbrojnych. Natomiast zarządzenie Ministra Sił Zbrojnych z 15 sierpnia 1946 roku określiło tryb współdziałania Wojsk Powietrznodesantowych (WPD; ros. ВДВ, Воздушно-десантныевойска) z okręgami wojskowymi i odpowiednio rozszerzyło oraz doprecyzowało obowiązki dowódcy wojsk powietrznodesantowych.
Zgodnie z gigantomanią charakterystyczną dla radzieckiego kierownictwa, natychmiast utworzono pięć korpusów powietrznodesantowych, z których każdy składał się z dwóch dywizji powietrznodesantowych (należy pamiętać, że ówcześnie siły powietrznodesantowe USA tworzył tylko jeden korpus w składzie trzech dywizji, a w innych krajach utrzymywano maksymalnie dywizję lub brygadę). Podstawą do ich formowania były te dywizje strzeleckie, które wcześniej zostały przekształcone z dywizji powietrznodesantowych i w których część personelu posiadała odpowiednie wyszkolenie. Dlaczego odbyła się tak nagła zmiana w poglądach dotyczących miejsca WPD w strukturze Sił Zbrojnych ZSRR? Otóż wojska te uważano za jedne z najlepiej nadających się do działań w warunkach zastosowania broni atomowej. Przerzut drogą powietrzną pozwala bowiem ominąć obszary rażenia i zakażenia radioaktywnego, powstałe w wyniku eksplozji atomowych.
Korpus Wiedeński
Jeden z nowopowstałych korpusów – 39. Wiedeński Gwardyjski Korpus Powietrznodesantowy – stacjonował na terytorium Ukrainy. Historia tego związku taktycznego jest dość złożona. Korpus utworzono w Moskiewskim Okręgu Wojskowym jeszcze w sierpniu 1944 roku. Początkowo w jego składzie znalazły się dwie dywizje: 100. Świrska Gwardyjska Dywizja Powietrznodesantowa i 14. Gwardyjska Dywizja Powietrznodesantowa (utworzona w sierpniu 1944 roku z 22., 23. i 24. Gwardyjskiej Brygady Powietrznodesantowej). Utworzone wówczas trzy korpusy (37., 38. i 39.) miały składać się łącznie z dziewięciu dywizji powietrznodesantowych. Jednak w Rezerwie Naczelnego Dowództwa i w Moskiewskim Okręgu Wojskowym było tylko osiem takich dywizji. Dywizję, której brakowało, wycofano z frontu. Wybór padł na 8. Pierwomajską Gwardyjską Dywizję Powietrznodesantową, która wcześniej wchodziła w skład 25. Gwardyjskiego Korpusu Strzelców (w składzie 7. Gwardyjskiej Armii 2. Frontu Ukraińskiego). W skład korpusu wchodziły także: 10. Gwardyjski Samodzielny Batalion Łączności, 142. Gwardyjski Samodzielny Batalion Saperów, 580. Armijna Polowa Baza Remontowaoraz 3096. Stacja Poczty Wojskowej.
W październiku 1944 roku korpusy powietrznodesantowe Rezerwy Naczelnego Dowództwa połączono w Gwardyjską Samodzielną Armię Powietrznodesantową i podporządkowane zostały one dowódcy Lotnictwa Dalekiego Zasięgu. Aby zapewnić bojowe wykorzystanie armii powietrznodesantowej, w listopadzie 1944 roku utworzono korpus lotniczy (9. Gwardyjski) w ramach Lotnictwa Dalekiego Zasięgu (19., 20. i 21. Gwardyjskie Dywizje Lotnictwa Transportowego).
Zdając sobie sprawę z bezsensowności wykorzystywania Wojsk Powietrznodesantowych według ich bezpośredniego przeznaczenia, dowództwo radzieckie zdecydowało się na przekształcenie Gwardyjskiej Samodzielnej Armii Powietrznodesantowej w 9. Gwardyjską Armię (ogólnowojskową). Zgodnie ze stosownym rozkazem z 18 grudnia 1944 roku Naczelnego Wodza, 39. Gwardyjski Korpus Powietrznodesantowy stał się 39. Gwardyjskim Korpusem Strzelców, tym samym jego dywizje stały się odpowiednio 100., 107. (była 8. Gwardyjska Dywizja Powietrznodesantowa) i 114. (była 14. GwDPdes) Gwardyjskimi Dywizjami Strzeleckimi. Dodatkowo w składzie korpusu powstała 63. Gwardyjska Brygada Artylerii Korpusu (w składzie 37. Ryskiego Gwardyjskiego Pułku Artylerii Armat i 411. Gwardyjskiego Pułku Artylerii Haubic). W tym składzie korpus i jego dywizje brały udział w działaniach wojennych 3. Frontu Ukraińskiego podczas operacji ofensywnych – wiedeńskiej (16 marca – 15 kwietnia 1945) i praskiej (6–11 maja 1945 roku).
Po zakończeniu działań wojennych korpus w całości wszedł w skład Centralnej Grupy Wojsk (pierwszej formacji) i stacjonował na Węgrzech. W 1946 roku, po decyzji o przekształceniu go w korpus powietrznodesantowy, początkowo jeszcze jako 39. Wiedeński Gwardyjski Korpus Strzelców, przybył on częścią sił do ukraińskiej Białej Cerkwi (obwód kijowski). Nie dotarł tam w całości, bowiem nowy etat korpusu powietrznodesantowego przewidywał obecność w jego składzie tylko dwóch dywizji, a więc wraz z korpusem przybyły 100. i 107. GwDStrz, a z kolei 114. Dywizję wyłączono ze składu korpusu i nie dotarła ona na Ukrainę. Ze składu wyłączono również korpuśną Gwardyjską Brygadę Artylerii oraz 142. Gwardyjski Samodzielny Batalion Saperów. Co istotne, nim obie dywizje dotarły na Ukrainę, rozwiązano wchodzące w ich skład 58. i 60. Brygadę Artylerii, a pozostawiono tylko po jednym pułku artylerii (406. GwPArt w 100. Dywizji oraz 402. GwPArt w 107. Dywizji).
Po przybyciu na Ukrainę rozpoczął się faktyczny proces przekształcania korpusu i jego dywizji w jednostki powietrznodesantowe. Wkrótce dowództwo 39. Wiedeńskiego Gwardyjskiego Korpusu Powietrznodesantowego przeniesiono do miasta Krzywy Róg w obwodzie dniepropietrowskim. Z kolei siedzibą dowództwa 100. Gwardyjskiej Dywizji Powietrznodesantowej stało się miasto Kirowohrad (obecnie Kropywnycki).
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
