W 2022 roku na obronność Polski wydatkowano łącznie ok. 73,6 mld PLN, czyli ok. 14,9 mld PLN (25,3%) więcej niż rok wcześniej, co stanowiło blisko 2,4% osiągniętego w ubiegłym roku Produktu Krajowego Brutto (PKB). To istotny wzrost w stosunku do wcześniejszych lat, choć uzyskany m.in. z wykorzystaniem mechanizmów dłużnych na kwotę 9,9 mld PLN. Należy także pamiętać, że w ujęciu realnym część tego wzrostu zniwelowała ubiegłoroczna, wynosząca aż 14,4% inflacja.
Uwarunkowania
Informacje zawarte w analizie oparte zostały o dane dotyczące wykonania budżetu państwa w 2022 roku, pochodzące z następujących dokumentów: sprawozdania Ministerstwa Finansów (MF) i raportu Najwyższej Izby Kontroli (NIK) z wykonania budżetu państwa, decyzji budżetowych Ministra ON, zapisu przebiegu posiedzenia sejmowej Komisji Obrony Narodowej nr 118 z 16 czerwca 2023 roku, „Sprawozdania finansowego Banku Gospodarstwa Krajowego za rok obrotowy od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2022 roku”, „Sprawozdania Zarządu z działalności Grupy Kapitałowej Banku Gospodarstwa Krajowego w 2022 roku”, sprawozdania MF „Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych IV kw. 2022”, „Planu Finansowego Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych na 2022 rok” z maja 2022 roku oraz z wykorzystaniem informacji uzyskanych z MON. Plany wydatków obronnych na 2022 rok zostały zapisane w ustawie budżetowej z dnia 17 grudnia 2021 roku (nazywanej dalej Ustawą Budżetową).
W sprawozdaniach: MON, MF i NIK często podaje się wykonanie budżetu w odniesieniu do tzw. „planu po zmianach”, czyli planu z ustawy budżetowej, który uległ modyfikacjom w ciągu roku na podstawie np. decyzji Ministra ON lub nowelizacji ustawy budżetowej. W rezultacie resort obrony może zmienić plan nawet w ostatnich dniach grudnia, dostosowując jego poziom do realnego wykonania. Takie przedstawienie realizacji planu zdaniem autora jest mało obiektywne, dlatego w niniejszym artykule wykonanie budżetu zostało podane w relacji do wartości zapisanych w Ustawie Budżetowej.
Porównując wykonanie budżetu w latach 2021–2022 należy brać pod uwagę, że w 2021 roku kwota 6,3 mld PLN formalnie poniesiona w ramach wydatków majątkowych z części 29 budżetu państwa, została przekazana do Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych (FMSZ) i do końca 2021 roku jej nie wydatkowano (choć została ujęta w wykonaniu budżetu państwa). Środki te ujęte w ramach FMSZ pozwoliły na zwiększenie wydatków w 2022 roku. Oznacza to jednak, że choć formalnie łączne wydatki na obronność w 2021 roku wyniosły 58,756 mld PLN (łącznie z wydatkami niewygasającymi), to realnie była to kwota 52,456 mld PLN. Podobnie, formalne wydatki majątkowe w 2021 roku wyniosły 22,4 mld PLN, ale realnie była to kwota 16,114 mld PLN. W rezultacie również wskaźnik udziału wydatków majątkowych w łącznych nakładach na obronność w 2021 roku (bez FMSZ) należy obniżyć z 38,3% do realnego poziomu 30,7%. W dalszej części artykułu pisząc o wydatkach poniesionych w 2021 roku podane zostały kwoty formalnego (a nie realnego) wykonania z uwzględnieniem wydatków niewygasających.
Plan wydatków
W 2022 roku na wydatki związane z obronnością kraju zaplanowano budżet w wysokości 57,783 mld PLN, co stanowiło 2,2% prognozowanego PKB w 2022 roku (2626,3 mld PLN), zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 25 maja 2001 roku „o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych RP” (która została zastąpiona w trakcie 2022 roku ustawą „o obronie Ojczyzny” z dnia 11 marca 2022 roku, nazywaną dalej U3O). Kwota łącznych nakładów obejmowała:
- 57,052 mld PLN w ramach środków budżetowych w części 29 budżetu;
- 512,8 mln PLN w ramach środków budżetowych w innych częściach budżetu w dziale 752;
- 191,7 mln PLN w ramach dodatkowych środków z FMSZ;
- 27,0 mln PLN w ramach dodatkowych środków Agencji Mienia Wojskowego (AMW) przeznaczonych na inwestycje mieszkaniowe.
W ciągu ubiegłego roku dokonano jednej istotnej zmiany planu, wynikającej z wejścia w życie wspomnianej już U3O. W jej rezultacie istniejący FMSZ został zastąpiony nowym, pozabudżetowym Funduszem Wsparcia Sił Zbrojnych (FWSZ). Jego utworzenie miało na celu uzyskanie możliwości radykalnego zwiększenia nakładów na modernizację techniczną Wojska Polskiego, ale negatywnym skutkiem tego wzrostu będzie zwiększenie poziomu zadłużenia państwa, bowiem większość dochodów FWSZ pochodzić ma (i już częściowo pochodzi) z mechanizmów dłużnych, w tym m.in. z tytułu zaciągniętych kredytów oraz emisji obligacji. W perspektywie wieloletniej, powstałe zadłużenie może stanowić istotne obciążenie dla budżetu na obronność. Nadzór nad FWSZ powierzono Bankowi Gospodarstwa Krajowego(BGK). Pierwsze dwa opracowane plany wydatków FWSZ na rok 2022 i kolejny były dokumentami jawnymi, ale kolejne objęto już klauzulą niejawności. Również sprawozdania z wykonania FWSZ są dokumentami niejawnymi, co znacząco utrudnia publiczną kontrolę tych wydatków, planowanych ze środków publicznych na poziomie dziesiątków miliardów złotych (zgodnie z dokumentem „Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2023–2026” zadłużenie FWSZ do 2026 roku włącznie zaplanowano na kwotę 194,2 mld PLN).
Do momentu wejścia w życie U3O w 2022 roku z FMSZ wydatkowano kwotę 1,438 mld PLN, natomiast pozostałe środki zgromadzone w ramach tego funduszu, w wysokości 5,042 mld, PLN z chwilą jego likwidacji 23 kwietnia 2022 roku przekazano do nowo utworzonego FWSZ.
W pierwszej wersji planu, wpływy FWSZ w 2022 roku zaplanowano na łączną kwotę 20,45 mld PLN, w tym:
- 5,042 mld PLN – środki przekazane z likwidowanego FMSZ;
- 15,21 mld PLN – wpływy z tytułu emisji obligacji przez BGK;
- 194,7 mln PLN – wpływy z innych stałych źródeł zasilania FWSZ;
- 8,8 mln PLN – odsetki od środków zgromadzonych przez FWSZ.
Wydatki natomiast miały wynieść 20,207 mld PLN, w tym 20,049 mld PLN na realizację celów określonych w Programie Rozwoju Sił Zbrojnych. Reszta planowanych wydatków FWSZ miała być związana z kosztami jego funkcjonowania.
Wykonanie wydatków obronnych
W 2022 roku łącznie na obronność wydatkowano 73,627 mld PLN, co stanowiło 127,4% planu z Ustawy Budżetowej. W odniesieniu do 2021 roku był to wzrost o 14,9 mld PLN (25,3%), jednak należy przy tym pamiętać, że w 2022 roku odnotowano wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych o 14,4% oraz wzrost cen produkcji sprzedanej przemysłu o aż 22,4% (roczne wskaźniki wg GUS), zatem w ujęciu realnym ubiegłoroczny wzrost wydatków obronnych będzie istotnie niższy niż wskazane 25,3%.
Spośród łącznych nakładów na obronność:
- na część 29 budżetu Obrona narodowa wydano 57,078 mld PLN, co stanowiło niemal 100% planu z Ustawy Budżetowej;
- 14,638 mld PLN wydano na sfinansowanie zadań ujętych w ramach FWSZ;
- 1,438 mld PLN wydano na sfinansowanie zadań ujętych w ramach FMSZ (750% planu);
- 454,7 mln PLN przeznaczono na wydatki zrealizowane w dziale 752 Obrona narodowa poza częścią 29 budżetu, co stanowiło 88,7% planu z Ustawy Budżetowej;
- 18,1 mln PLN stanowiły wydatki AMW przeznaczone na inwestycje mieszkaniowe (67,2% planu).
Wydatki obronne poniesione w 2022 roku stanowią 2,39% PKB Polski osiągniętego w 2022 roku (3078,3 mld PLN, wg wstępnych danych GUS) oraz 11,1% łącznych ubiegłorocznych wydatków budżetu państwa (wynoszących łącznie 517,4 mld PLN). Dla porównania wskaźniki te w 2021 roku wynosiły odpowiednio 2,23% oraz 11,24% (dla wydatków formalnych).
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
