21 sierpnia 1944 roku siły alianckie w Normandii ostatecznie zamknęły tzw. “kocioł Falaise”, doprowadzając do zniszczenia elementów Grupy Armii B. Po czerwcowym lądowaniu w Normandii oraz lipcowej operacji “Cobra”, Alianci kontrolowali już znaczną część północnej Francji, a front niemiecki zaczął się załamywać. Niemcy, wyczerpani ciągłą walką, której towarzyszył ostrzał z morza i powietrza, nie byli w stanie ustabilizować linii frontu. Dokonane w sierpniu okrążenie okazało się gwoździem do trumny sił niemieckich we Francji. Tak wielki sukces został odniesiony dzięki waleczności “Czarnych Diabłów”, czyli żołnierzy polskiej 1. Dywizji Pancernej generała Stanisława Maczka, którzy zablokowali otoczonym Niemcom drogę odwrotu.
Polska Dywizja Pancerna miała na wyposażeniu brytyjską wersję amerykańskiego czołgu Sherman. „Firefly” był wyposażony w 17-funtowe działo, mogące przebić pancerz „Tygrysa” od przodu. (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Pod koniec lipca 1944 roku w wyniku operacji “Cobra” Amerykanom w końcu udało się przebić z Normandii, a siły brytyjskie i kanadyjskie po długich walkach zdobyły strategicznie ważne miasto Caen. Po destabilizacji niemieckiej linii frontu, kolejnym ruchem było błyskawiczne uderzenie, celem rozbicia zdezorganizowanych niemieckich związków taktycznych.
Oprócz czołgów amerykańskich, „Czarna Dywizja” wyposażona była w brytyjskie czołgi Cromwell (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Na początku sierpnia wojska brytyjskie, kanadyjskie oraz polskie przeprowadziły operację “Totalize” która skupiała się na opanowaniu wzniesień na północ od Falaise. Działania te stały się preludium do kanadyjsko-polskiej operacji “Tractable”, która – w połączeniu z amerykańskim natarciem prowadzonym od południa – pozwoliła na zamknięcie Niemców w okrążeniu.
Powstanie kotła pod Falaise. Polska dywizja nacierała od północy, najbardziej wysunięta na wschód.
“Maczuga”
Najsłynniejszym epizodem operacji “Tractable” był bój o Mont Ormel, wzgórze nazwane przez gen. Maczka “Maczuga” ze względu na charakterystyczny wygląd na mapie. Walki o Mont Ormel rozpoczęły się 19 sierpnia, kiedy elementy 1. Dywizji Pancernej zajęły pozycję na “Maczudze”, prowadząc ostrzał w stronę wycofujących się Niemców. Ponieważ Mont Ormel znajdował się na drodze ucieczki niemieckich zgrupowań, Polacy utknęli przez najbliższe trzy dni w ciągłej walce z wycofującymi się z okrążenia Niemcami.
Dowódcą polskiej 1. Dywizji Pancernej był generał Stanisław Maczek (po lewej).
20 sierpnia odbyło się najkrwawsze starcie o szczyt Mont Ormel. Siły 2 Dywizji Pancernej SS uderzyły na “Maczkowców” ze wschodu, celem otwarcia korytarza dla okrążonych. Równocześnie okrążeni Niemcy atakowali wzgórze z zachodu. W pewnym momencie to polscy żołnierze musieli walczyć w okrążeniu, broniąc się przed szturmem Niemców na szczyt wzgórza. Podczas walk o Mont Ormel wzgórze przechodziło z rąk do rąk wiele razy, ale ostatecznie Polacy utrzymali pozycję nawet mimo ataku fanatycznych jednostek z dywizji pancernej SS.
Rola polskiej dywizji Pancernej, jako “korka” utworzonego kotła, który powstrzymywał odwrót niemieckich związków taktycznych.
Starcie o wzgórze charakteryzowało się wyjątkową intensywnością związaną z desperacją znajdujących się w nieciekawej sytuacji Niemców oraz determinacją Polaków do utrzymania pozycji. Drogi w pobliżu “Maczugi” zablokowane były dużą ilością porzuconego przez Niemców sprzętu, a smród spowodowany rozkładającymi się ciałami zwierząt jucznych utrudniał walkę. Nieustępliwość Polaków w walkach o “Maczugę” zapewniła czas pozostałym siłom alianckim na zlikwidowanie Niemców w okrążeniu.
Straty po stronie niemieckiej były druzgocące. Wąskie drogi często usiane były opuszczonym sprzętem oraz zwłokami żołnierzy i zwierząt. (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Zagłada Grupy Armii B
Równolegle do walk o wzgórze, piechota zmechanizowana polskiej dywizji pancernej uderzyła na Chambois, aby ostatecznie zamknąć okrążenie. Miasto zdobyto jednak dopiero 21 sierpnia ze wsparciem sił francuskich oraz amerykańskich od południa. W wyniku okrążenia niemiecka 7. Armia oraz duża część 5. Armii Pancernej przestały istnieć.
Do sytuacji umożliwiającej okrążenie Niemców doprowadziły działania brytyjskiej 2. Armii oraz amerykańskiej 1. Armii. Kocioł został zamknięty od północy głównie przez kanadyjską 1. Armię ze wsparciem polskiej 1. Dywizji Pancernej, a od południa przez amerykańską 3. Armię.
Żołnierze z 1. Dywizji Pancernej podobnie jak Kanadyjczycy wyposażeni byli w uzbrojenie oraz umundurowanie na wzór brytyjski. (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Straty niemieckie wyniosły między 10 a 15 tys. zabitych, a prawie 50 tys. wzięto do niewoli. Większość ciężkiego sprzętu dywizji znajdujących się w okrążeniu uległa zniszczeniu lub została przejęta przez Aliantów. Szacuje się, że między 30 a 50 tys. żołnierzy udało się uciec z okrążenia.
Niemieccy jeńcy prowadzeni przez żołnierzy kanadyjskich, 19 sierpnia 1944 roku. (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Zamknięcie kotła pozwoliło Aliantom na swobodne działanie na terenie Francji oraz wyzwolenie dużego obszaru w krótkim czasie. Siły, które stawiały najskuteczniejszy opór, zostały albo kompletnie zlikwidowane, albo straciły znaczną ilość sprzętu, a co za tym idzie zdolności do wykonywania działań bojowych. 25 sierpnia alianci byli już w Paryżu, a na początku września w Belgii i Metz.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
