• Autor: Tomasz Kwasek
• Opublikowano: 12 marca 2022
• 7 min czytania

Granatnik jednorazowy NLAW został opracowany na zapotrzebowanie brytyjskiego ministerstwa obrony, które w 2001 roku rozpoczęło projekt Next Generation Light Anti-Armour Weapon, czyli NLAW. Program miał na celu pozyskanie nowego środka przeciwpancernego dla sekcji piechoty, następcy opracowanego w przedsiębiorstwie Hunting Engineering w latach 80. granatnika rakietowego LAW 80 kalibru 94 mm. Nowa broń miała być nowoczesnym i prostym w obsłudze lekkim granatnikiem przeciwpancernym z pociskiem o dużym prawdopodobieństwie trafienia ruchomego celu, a nie klasycznym cięższym przeciwpancernym pociskiem kierowanym.

Zestawy LAW 80 produkowane były do 1993 roku, ale już pod koniec poprzedniej dekady uznano, że nie odpowiadają wymogom, czyli nie zapewniają możliwości zwalczania najnowszych radzieckich czołgów z przedniej półsfery. Mankamentem granatnika był również niewielki zasięg skuteczny do celów ruchomych – teoretycznie sięgał 300 m, ale w praktyce wartość ta była o połowę mniejsza. Zasięg teoretyczny do celów nieruchomych wynosił 500 m. Pierwsze serie granatnika miały głowicę o przebijalności do 500 mm stali pancernej, w ostatnich zastosowano nową osiągającą nawet do 650 mm. LAW 80 miał specyficzny system celowniczy – do zgrubnego wycelowania służył prosty celownik optyczny, a do dokładnego – zamontowany w rurze wyrzutni samopowtarzalny karabinek kalibru 9 mm z magazynkiem na 5 naboi. Pocisk karabinka miał takie same parametry balistyczne jak pocisk rakietowy LAW 80, strzelec powinien odpalić pocisk granatnika dopiero po trafieniu celu przez pocisk karabinka.

Do ogłoszonego przez brytyjskie ministerstwo obrony konkursu przystąpiły dwa europejskie przedsiębiorstwa: Matra BAe Dynamics z granatnikiem Kestrel, bazującym na amerykańskim systemie przeciwpancernym Lockheed Martin FGM-172 Predator SRAW (Short-Range Assault Weapon) oraz SAAB Bofors Dynamics z systemem MBT-LAW (Main Battle Tank – Light Antitank Weapon). Oba modele miały dwa zbliżone koncepcyjnie rozwiązania w zakresie zwiększenia skuteczności: układ kierowania pocisku wyliczający położenie poruszającego się celu względem granatnika (predykcja celu) oraz głowicę kumulacyjną skierowaną pod kątem do osi podłużnej pocisku, atakującą pojazd opancerzony od góry (pocisk przelatuje nad celem).

NLAW armii brytyjskiej. W styczniu i lutym 2022 roku Wielka Brytania przekazała sporą partię NLAW Ukrainie.

Szwedzka firma SAAB Bofors Dynamics, bazując na prowadzonych od wielu lat własnych badaniach i analizach dotyczących nowych radzieckich czołgów podstawowych uznała, że zwalczanie nowoczesnych wozów opancerzonych z pancerzami reaktywnymi wymaga nowego podejścia do zagadnienia: w nowej broni założono połączenie wysokiej skuteczności (przebjalności) z nieskomplikowaną konstrukcją i małym kosztem wytworzenia. W związku z tym zastosowano relatywnie prosty system naprowadzania PLOS (Predicted Line of Sight), który wypracowuje poprawkę na ruch celu i oblicza miejsce spotkania pocisku ze poruszającym się pojazdem – celem. Granatnik z systemem naprowadzania PLOS odznaczać się miał odpowiednią relacją koszt – efekt, tj. jak najwyższym prawdopodobieństwem trafienia przy prostocie konstrukcji i relatywnie niskiej cenie. Drugim rozwiązaniem zastosowanym przez Szwedów w nowej broni przeciwpancernej był rozwijany wcześniej układ z głowicą kumulacyjną skierowaną pod kątem w dół. W chwili przelatywania nad celem zapalnik zbliżeniowy inicjował wybuch wkładki kumulacyjnej – strumień kumulacyjny uderzać miał w górne powierzchnie pojazdu opancerzonego, z zasady z cieńszym pancerzem niż z przodu kadłuba. Ma to pozwalać na niszczenie pojazdów znajdujących się w ukryciach i za osłonami, których sylwetka nie jest widoczna w całości oraz równe prawdopodobieństwo zniszczenia pojazdu poruszającego się z dowolnym kątem kursowym wobec strzelca, bowiem pocisk atakuje zawsze górną powierzchnię celu.

Ostatecznie w 2002 roku Brytyjczycy wybrali szwedzką propozycję, na decyzję miały wpływ – obok możliwości bojowych – proponowany przez  szeroki udział brytyjskiego przemysłu w rozwoju i wdrożeniu MBT-LAW. W projekcie uczestniczyło ponad 20 przedsiębiorstw mających siedzibę w Wielkiej Brytanii, w tym Thales Air Defense (część Thales UK), jako główny partner przemysłowy szwedzkiej firmy, a także m.in. Thales Missile Electronics, Collins Aerospace UK, Eaton (Eaton Holding) i Raytheon Systems.

Granatnik NLAW w rękach ukraińskich żołnierzy.

Granatnik NLAW składa się z rury-wyrzutni z osłonami i podpórką, mechanizmu spustowo-odpalającego, celownika i układu wyliczającego, pocisku rakietowego i silnika startowego. W położeniu marszowym wyloty rury-wyrzutni są zabezpieczone zdejmowanymi zaślepkami, poza tym na obu końcach granatnika zamocowano dodatkowe osłony z tworzyw sztucznych. Długość całkowita broni wynosi 1016 mm, średnica rury-wyrzutni 150 mm (z montowanymi po obu stronach wylotów wyrzutni osłonami 300 mm), a masa w położeniu bojowym 12,5 kg. Pocisk o masie 6,5 kg ma napęd rakietowy silnikiem na paliwo stałe. W locie pocisk jest stabilizowany przez cztery rozkładane powierzchnie sterowe. Pojedyncza głowica kumulacyjna bez prekursora o średnicy około 100 mm, umieszczona prostopadle z kierunkiem działania w dół, ma deklarowaną przebijalność co najmniej 500 mm stali pancernej, a według nieoficjalnych danych zapewne więcej. Producent podaje, że to rozwiązanie jest skuteczne wobec nowoczesnych pancerzy reaktywnych, ale szczegóły w tym zakresie nie są upubliczniane. Według szwedzkich deklaracji wieloletnie z głowicami umieszczonymi prostopadle do osi ruchu pocisku pozwoliły na wyeliminowanie słabości tego rozwiązania, np. wpływu prędkości postępowej na generowanie jednolitego strumienia kumulacyjnego.

Wyrzucenie pocisku z rury wyrzutni następuje za pomocą prochowego silnika startowego, a użycie masy przeciwbieżnej zmniejsza odrzut i emisję gazów wylotowych. Pozwala to na użycie granatnika ze stanowiska ogniowego w zamkniętym pomieszczeniu. Silnik startowy nadaje pociskowi po opuszczeniu rury wyrzutni prędkość około 40 m/s, a po kilku (kilkunastu) metrach uruchamia się silnik marszowy, dzięki któremu pocisk osiąga prędkość maksymalną 275 m/s. Minimalny deklarowany zasięg użycia NLAW to 20 m. Zasięg maksymalny do celu poruszającego się wynosi 400 m, a nie poruszającego się – 800 m. Producent podaje zasięg 1000 m do celu nie poruszającego się, po przebyciu tej odległości przez pocisk bez uruchomienia zapalnika, następuje samolikwidacja.

Pocisk rakietowy granatnika NLAW, widoczna głowica kumulacyjna umieszczona prostopadle do osi podłużnej pocisku w dół.

NLAW ma do wyboru dwa tryby niszczenia celu, pierwszy z przewyższenia OVA (overfly top attack), gdy pocisk leci po trajektorii utrzymującej go około 1 m nad sylwetką celu (zwalczanie celów opancerzonych) oraz drugi, bezpośredni DA (direct attack), w którym pocisk rakietowy porusza się niżej i uderza w cel (zwalczanie celów nieopancerzonych, w tym pojazdów i śmigłowców w zawisie). Układ naprowadzania PLOS wypracowuje poprawkę na ruch celu. Strzelec utrzymuje cel w środku znaku celowniczego celownika Trijicon TA41 NLAW 2,5×20 a jednocześnie trzyma wciśnięty przycisk układu wyliczającego. Układ ten w czasie około 3 sekund oblicza prędkość kątową celu, co przekłada się na odpowiednie wyprzedzenie, dane przekazywane są do układu sterowania bezwładnościowego pocisku. Ten po odpaleniu porusza się po takiej trajektorii, która ma doprowadzić do spotkania z celem. W przypadku celu nieruchomego procedura odpalenia jest identyczna. W trybie OVA prostolinijny lot pocisku ma gwarantować, że w odpowiednim momencie znajdzie się nad celem i uruchomi zapalnik, w trybie DA istotne jest obliczenie odległości do celu. Przed otwarciem ognia strzelec dokonuje wyboru odległości od celu, ma to zmniejszyć prawdopodobieństwo trafienia w inny obiekt znajdujący się na linii celowania, nad którym pocisk ma przelecieć w trybie OVA, np. zniszczony już pojazd, który mógłby spowodować wybuch głowicy. Pocisk ma dwa zapalniki: niekontaktowy (magnetyczny) dla trybu ataku z przewyższenia i uderzeniowy dla trybu bezpośredniego uderzenia w cel.

Pierwsze dostawy granatników NLAW dla Brytyjczyków zrealizowano w 2009 roku. W kolejnych latach granatniki te zamówiły i odebrały Arabia Saudyjska, Finlandia, Indonezja, Luksemburg, Szwajcaria i Szwecja. W siłach zbrojnych Szwecji broń otrzymała oznaczenie Robot 57 i jest klasyfikowana jako przeciwpancerny pocisk rakietowy (Robot w nomenklaturze szwedzkiej oznacza pocisk rakietowy). Od stycznia 2022 roku Wielka Brytania i Luksemburg przekazały partie NLAW siłom zbrojnym Ukrainy, które z powodzeniem wykorzystują je w walce z rosyjskimi pojazdami opancerzonymi. Z dostępnych informacji wynika, że granatnik jest w stanie skutecznie zwalczać wszystkie typy czołgów używanych przez rosyjskiego agresora. Używająca masowo NLAW armia ukraińska opublikowała w mediach filmy instruktażowe, pozwalające zapoznać się z tą bronią.