Komponent czołgowy (pancerny) oraz zmechanizowany i zmotoryzowany Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej to główne elementy potencjału rosyjskich wojsk lądowych (SW). Od co najmniej 10 lat prowadzona była jego reforma i modernizacja, która w perspektywie kilku następnych lat miała doprowadzić do stopniowego zwiększenia możliwości bojowych.
Początek zasadniczej reformy rosyjskich sił lądowych datowany jest na 2008 rok, czyli pierwsze miesiące po wojnie w Gruzji. Rosyjskie wnioski z tego konfliktu skutkowały gruntownym zmianami struktur dokonywanymi w latach 2009-2013, tj. zmniejszeniem liczby jednostek czasu pokoju, przy zachowaniu potencjału mobilizacyjnego na czas konfliktu. Planowano zmianę zasadniczego schematu pokojowej organizacji, jeszcze z czasów ZSRR, tj. armia – dywizja – pułk – batalion, na rzecz schematu armia – brygada – batalion. Miał on być efektywniejszy w procesie tworzenia taktycznych batalionowych grup bojowych (BGB), czyli oddziałów zdolnych do szybkiej projekcji siły na obszarach zagrożonych, np. w państwach ościennych powstałych po upadku ZSRR. Według planistów rosyjskich taki komponent okazał się efektywniejszy w walkach o charakterze lokalnym, w tym w Czeczenii i Gruzji. Nie oznaczało to jednak zmniejszenia zasadniczych możliwości mobilizacyjnych armii lądowej, które były i są podstawą do prowadzenia rosyjskich operacji pełnoskalowych z użyciem dużej liczby wozów pancernych. W tym zakresie wydaje się, że Rosjanie, mimo redukcji jednostek czasu pokoju i wbrew wielu opiniom, nie zredukowali, a jedynie zmodyfikowali struktury wojenne sił pancernych i zmechanizowanych.
W połowie ub. dekady rosyjskie siły zbrojne dysponowały ponad 26 tysiącami bojowych wozów piechoty i transporterów opancerzonych, większość stanowiły jednak starsze gąsienicowe bwp BMP-1 i BMP-2, gąsienicowe transportery opancerzone MT-LB oraz kołowe transportery opancerzone rodziny BTR-60/70/80. Najnowszym bojowym wozem piechoty pozostawał BMP-3, opracowany jeszcze przed upadkiem ZSRR.
Bojowe wozy piechoty BMP-1 (wersja dowódcza BMP-1K w trzech odmianach), wprowadzone do eksploatacji w 1966 roku i produkowane dla sił zbrojnych ZSRR do 1979 roku w Kurgańskim Zakładzie Produkcji Maszyn (Kurganmaszzawod), nie podlegały w zasadzie większym modyfikacjom. Zmodernizowany wariant BMP-1P (wersja dowódcza BMP-1PK w trzech odmianach) był wytwarzany w latach 1979-1983. Ostatnie serie wozów w wersji BMP-1PG miały dodatkowe uzbrojenie w postaci granatnika automatycznego. Powstały również wersje dowódczo-sztabowe BMP-1KSz, później modyfikowane do standardu BMP-1KSzM. Po upadku bloku komunistycznego, w związku z częściową redukcją rosyjskich sił lądowych, partie pojazdów przekazywano do zapasów mobilizacyjnych. Rosjanie nie zrezygnowali jednak z BMP-1, o ich przydatności świadczył fakt przekazywania pewnych partii wozów tego typu do modernizacji (o czym poniżej). W 2021 roku szacunkowa liczba standardowych BMP-1 w eksploatacji wynosiła 450, a znajdujących się w zapasie mobilizacyjnym i w bazach przechowywania sprzętu wojskowego nawet 7000 pojazdów w różnym stanie technicznym. W eksploatacji bieżącej znajdowały się natomiast bojowe wozy rozpoznawcze BRM-1K na bazie BMP-1, których liczbę szacowano w ub. roku na około 700 pojazdów.
Podstawowym bwp armii rosyjskiej pozostaje BMP-2 produkowany w latach 80.
Następca BMP-1, pojazd BMP-2 z wieżą z armatą małokalibrową, był produkowany w Kurganmaszzawod dla sił zbrojnych ZSRR w latach 1977-1990, ale wprowadzony do uzbrojenia dopiero w 1981 roku. Produkowana była również wersja dowódcza BMP-2K, natomiast nie wdrożono wariantu rozpoznawczego BRM-2K. Większość pojazdów na stanie nie podlegała większym ulepszeniom, wprowadzono natomiast modyfikacje przyrządów obserwacyjno-celowniczych. Po 1991 roku sukcesywnie modyfikowano jednak wyposażenie liniowych BMP-2, m.in. w ramach remontów najstarszych pojazdów wymieniano na nowsze przyrządy obserwacyjno-celownicze, a we wszystkich środki łączności. W związku z nieodzownym wymogiem utrzymania poziomu nowoczesności używanych pojazdów pododdziałów zmechanizowanych, po 2001 roku powrócono do projektu tzw. modernizacji remontowej BMP-2. Nie podjęto budowy partii BMP-2 z nowym uniwersalnym modułem wieżowym opracowanym w latach 1999-2000 w biurze konstrukcyjnym Kurganmaszzawod. Kolejny projekt Biura Konstrukcyjnego Projektowania Przyrządów (KBP) z Tuły i Instytutu Naukowo-Badawczego (NII) Stali, czyli zmodernizowany BMP-2 z nowymi przyrządami obserwacyjno-celowniczymi i dodatkowymi panelami opancerzenia przeszedł próby 2006 roku. Mimo pozytywnych wyników testów i przyjęcia zmodernizowanego pojazdu do uzbrojenia w następnym roku, nie prowadzono seryjnej przebudowy BMP-2 do tego standardu. Projekt ten ewoluował w realizowany od 2004 roku wariant z nowymi wyrzutniami przeciwpancernych pocisków kierowanych i kolejną wersją systemu kierowania ogniem. Pojazd przyjęto do uzbrojenia jako BMP-2M i w latach 2008-2013 zmodernizowano w ten sposób około 300 wozów w czasie prac remontowych w Kurganmaszawod i wojskowych zakładach remontowych broni pancernej.
Bazując na tym, KBP przygotowało bardziej zaawansowany projekt unowocześnienia BMP-2, zakładający wymianę wieży pojazdu na nowy moduł Biereżok, opracowany w latach 2004-2008 z wykorzystaniem urządzeń i podzespołów zarówno wdrożonych niedawno, jak i opracowanych jeszcze w latach 90. ub. wieku, ale do tej pory nie zastosowanych w seryjnych modyfikacjach. Próby państwowe zmodernizowanego pojazdu nazwanego BMP-2M Biereżok odbyły się w 2015 roku i w następnym roku rosyjski resort obrony podpisał z zakładem Szczegłowskij Wał dziesięcioletnią ramową umowę na modernizację 586 egzemplarzy BMP-2, z tego 327 sztuk z nowym modułem wieżowym. Pozostałe miały mieć starą wieżę, ale zmodernizowany system kierowania ogniem, tj. odpowiadać pierwszemu wariantowi ulepszonego BMP-2M. Pierwsze BMP-2M Biereżok dostarczono w 2020 roku i do tej pory zmodernizowano około 90 pojazdów. Należy zaznaczyć, że szacunkowa liczba wszystkich BMP-2 znajdujących się w eksploatacji bieżącej i w zapasie mobilizacyjnym w 2021 roku to około 3000, w bazach przechowywania sprzętu wojskowego miało być 1500 wozów w różnym stanie technicznym.
Opóźnienia w realizacji programów nowych pojazdów, a nawet modernizacji starszych typów, przy zakładanej przez rosyjskie dowództwo konieczności utrzymania znacznej liczby jednostek zmechanizowanych, spowodowały podjęcie decyzji o modernizacji remontowej przywracanych do eksploatacji starszych BMP-1. W ciągu ostatnich dwóch dekad pojawiło się co najmniej kilka projektów modernizacji tych pojazdów, wszystkie zakładały wymianę wieży z przestarzałą armatą niskociśnieniową na moduł wieżowy z samoczynną armatą małokalibrową. W 1995 roku Biuro Konstrukcyjne Projektowania Przyrządów (KBP) z Tuły zaprezentowało BMP-1M z zupełnie nowym modułem wieżowym, a dwa lata później BMP-1-30, czyli pojazd z wieżą bojowego wozu desantu BMD-2. W 1999 roku projekt BMP-1 Razbieżka przedstawił Czelabiński Zakład Traktorów (CzTZ) z Czelabińska, a w 2004 roku kolejną propozycję ulepszenia BMP-1 ujawniło KBP. Projekty te nie wyszły poza stadia prototypowe. Stałe zapotrzebowanie na dużą liczbę wozów bojowych o odpowiednim minimalnym poziomie nowoczesności wymusiło jednak rozpoczęcie procesu modernizacji liniowych i rezerwowych BMP-1. Relatywnie prosty projekt montażu na BMP-1 modułu wieżowego z armatą małokalibrową opracowanego wcześniej dla kołowego BTR-82A oraz nowego wyposażenia łączności opracowało biuro konstrukcyjne zakładu Urałwagonzawod (UWZ) z Niżnego Tagiłu. W 2017 roku rosyjskie ministerstwo obrony podpisało umowę na dostawę nieujawnionej partii zmodernizowanych BMP-1AM Basurmanin przekazanych ze składów. Pierwsze ulepszone wozy dostarczono w 2020 roku i do tej pory przebudowano nie więcej niż 50 pojazdów.
W ub. roku liczbę bwp BMP-3 w wersji najstarszej wersji produkcyjnej szacowano na 250 sztuk, pojazdy te były sukcesywnie remontowane w ostatnich latach. Ponad 300 sztuk stanowiły natomiast BMP-3 z tzw. nowej produkcji.
Najnowszy bojowy wóz piechoty rosyjskich SW to BMP-3 z kadłubem ze stopów aluminium, opracowany w biurze konstrukcyjnym Kurganmaszzawod w latach 1979-1983 i przyjęty do uzbrojenia w 1987 roku. Kryzys gospodarczy w ZSRR, a następnie rozpad tego państwa, spowodowały, że w latach 1987-1993 wyprodukowano jedynie 339 BMP-3. Na bazie podstawowej wersji powstał wóz dowódczy BMP-3K nie produkowany seryjnie. W Zakładzie Rubcowskim (obecnie filia UWZ) opracowano z kolei bojowy wóz rozpoznawczy BRM-3K z kadłubem ze stali pancernej, przyjęty do uzbrojenia w 1995 roku, ale nie produkowany seryjnie oraz rodzinę wozów dowodzenia.
Na bazie podstawowego BMP-3 rosyjski przemysł rozwijał w latach 90. i w pierwszej dekadzie XXI wieku wersje rozwojowe produkowane dla odbiorców zagranicznych. Brak środków finansowych i niski priorytet modernizacji wojsk zmechanizowanych (w linii pozostawało kilka tysięcy BMP-1 i BMP-2, przekraczało to potrzeby zredukowanych częściowo rosyjskich SW) skutecznie eliminował propozycje produkcji nowych BMP-3. W latach 1999-2008 Kurganmaszzawod przedstawił kilka propozycji zmodernizowanych wozów oznaczonych BMP-3M dla armii rosyjskiej, zmiany dotyczyły głównie przyrządów obserwacyjno-celowniczych oraz wzmocnienia opancerzenia. Dopiero w kwietniu 2007 roku rosyjski resort obrony podpisał z Kurganmaszawod umowę na produkcję i dostawy w latach 2008-2010 łącznie 151 bojowych wozów piechoty BMP-3, kontrakt nie został jednak wykonany w zaplanowanym terminie. Zgodnie z dostępnymi danymi umowa była renegocjowana i wykonana w latach 2014-2015.
Co najmniej 300 transporterów opancerzonych MT-LB zostało wyposażonych w moduł wieżowy z armatą małokalibrową.
Podstawowym rosyjskim gąsienicowym transporterem opancerzonym jest MT-LB. Pojazd produkowany w latach 1964-1992 w charkowskim Zakładzie Traktorów (ChTZ), Zakładzie Muromtepłowoz w Muromie i Zakładzie Rubcowskim, jako ciągnik artyleryjski i transporter piechoty oraz z zabudowami specjalistycznymi. Od końca lat 90. znajdujące się w linii transportery MT-LB były jedynie remontowane w zakładach Muromtepłowoz i Remdizel, tylko te drugie w latach 2015-2017 miały wykonać prace przy 400 pojazdach. Najmłodsze egzemplarze, poddane zostały ograniczonej modernizacji, prowadzonej od 2000 roku w Muromtepłowoz. Przedsiębiorstwo, w ramach remontów maszyn w wersji transportera opancerzonego, prowadziło ich modyfikacje do standardu MT-LBM, w tym do wersji MT-LBMA i MT-LBMB z systemem wieżowym z armatą małokalibrową, zaadaptowanym z kołowego bwp BTR-80A. Analiza dostępnych materiałów każe przypuszczać, że od tego czasu zmodyfikowano w ten sposób ponad 300 pojazdów rodziny MT-LB w odmianie transportera opancerzonego. W 2021 roku szacunkowa liczba MT-LB różnych wersji, znajdujących się w eksploatacji bieżącej, wynosiła 3500 sztuk, w zapasie mobilizacyjnym i w bazach przechowywania sprzętu wojskowego miało być około 2000 wozów w różnym stanie technicznym.
Na początku ub. dekady rosyjskie wojska lądowe dysponowały ponad 3000 kołowymi transporterami opancerzonymi rodziny BTR-60/BTR-70/BTR-80. Dwie pierwsze wersje były i są nadal używane głównie w wersjach specjalistycznych – w 2021 roku w rosyjskich SW miało być około 800 BTR-60 i około 200 BTR-70. Ulepszona wersja BTR-80 została wprowadzona do eksploatacji w 1986 roku. W ub. roku liczbę eksploatowanych BTR-80 różnych wersji szacowano na 1500 sztuk. Jeszcze w 1994 roku opracowano we współpracy biur konstrukcyjnych Gorkowskiego Zakładu Samochodowego (GAZ) i Arzamaskiego Zakładu Produkcji Maszyn (AMZ) wersję bojowego wozu piechoty oznaczoną BTR-80A z wieżą z armatą małokalibrową zamiast wielkokalibrowego karabinu maszynowego. Od połowy lat 90. powstało, w drodze przebudowy ze użytkowanych wozów, około 150 sztuk BTR-80A. Poza tym w bazach przechowywania sprzętu wojskowego znajdowało się kilka tysięcy (najbardziej wiarygodne dane mówią o około 4000) starszych transporterów opancerzonych BTR-60, BTR-70 i BTR-80 w różnym stanie technicznym.
Transportery opancerzone BTR-80 znajdują się w różnych pododdziałach rosyjskich wojsk lądowych.
Opracowując długoterminowe plany rozwoju sił pancernych i zmechanizowanych FR zakładano także, że przyszłe gąsienicowe wozy bojowe, w tym czołgi, bwp i transportery opancerzone, powstaną na tzw. wspólnej platformie bazowej. Drugim pojazdem miał być uniwersalny nośnik kołowy dla wozów bojowych i pojazdów specjalistycznych. Na początku XXI wieku zrezygnowano jednakże z tej koncepcji, czego wynikiem było rozpoczęcie prac nad trzema platformami: gąsienicową ciężką, gąsienicową średnią i kołową.
Zgodnie z Państwowym Programem Zbrojeniowym na lata 2006-2015 (GPW-2015) planowano optymistycznie przezbrojenie w nowe lub zmodernizowane wozy piechoty i transportery opancerzone do 97 batalionów zmechanizowanych (zmotoryzowanych), co wymagało dostarczenia około 4000 pojazdów. Założenia kolejnego programu uzbrojenia na lata 2011-2020 (GPW-2020) przewidywały – w drugiej połowie jego realizacji, tj. po 2015 roku – dostawy pierwszych partii wozów nowej generacji, o których poniżej, jednak opóźnienia w ich opracowaniu wymusiły decyzje doraźne. Rozważano różne rozwiązania, ale ostatecznie w 2014 roku podjęto decyzję o zamówieniu partii bojowych wozów piechoty BMP-3 w standardowym wariancie. W maju 2015 roku rosyjski resort obrony podpisał kontrakt na produkcję około 300 sztuk BMP-3 z nowym wyposażeniem obserwacyjno-celowniczym, umowa miała być wykonana w latach 2015-2017. Problemy z wykonaniem umowy spowodowały przesunięcie dostaw z tego kontraktu na kolejne lata. Do końca ub. roku odebrano pojazdy dla trzech batalionów. W sierpniu 2017 roku zamówiono partię przedseryjną tych wozów z nowym modułem wieżowym opracowanym w KBP, a w styczniu 2019 roku planowano zakup kolejnej partii “standardowych” BMP-3M. Szacunkowa liczba wszystkich BMP-3 znajdujących się w eksploatacji bieżącej i w zapasie mobilizacyjnym rosyjskich SW to około 600 pojazdów.
Rosyjskie wojska lądowe miały w końcu 2021 roku ponad 1000 kołowych bwp BTR-82. Są to pojazdy zarówno nowe, jak i przebudowane ze ze starszych egzemplarzy BTR-80.
Jeśli chodzi o najliczniejsze wozy bojowe rosyjskiej piechoty zmechanizowanej, czyli wspomniane wcześniej BTR-80, ich znaczna liczba oraz relatywnie dobry stan techniczny najmłodszych egzemplarzy, spowodowały podjęcie decyzji o wdrożeniu kolejnego projektu modernizacji tych pojazdów. Warto przy tym zaznaczyć, że do 2010 roku duże nadzieje wiązano z nowym kołowym pojazdem opancerzonym BTR-90, jednak ostatecznie rosyjski resort obrony odstąpił od zakupów tych wozów, mimo że pojazd przeszedł próby państwowe w 2004 roku i cztery lat później został oficjalnie przyjęty do uzbrojenia. Zasadniczym powodem tej decyzji był nieperspektywiczny układ konstrukcyjny BTR-90 z jednostką napędową z tyłu kadłuba. Co istotne, również wersja rozwojowa BTR-90M, z przebudowanym wnętrzem kadłuba, również nie spełniła wymagań sił zbrojnych. W związku z powyższym w przedsiębiorstwie Centrum Wojskowo-Inżynieryjne (WIC) i zakładach AMZ opracowano w latach 2008-2011 kolejną ewolucyjną modernizację BTR-80. Nowy pojazd w wariancie z wieżą z wielkokalibrowym karabinem maszynowym otrzymał oznaczenie BTR-82, a wersja z modułem wieżowym z armatą małokalibrową – BTR-82A. Po przeprowadzeniu prób państwowych na uzbrojenie Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej przyjęto 2013 roku tylko wersję BTR-82A. Założono przy tym równoległą produkcję nowych pojazdów, jak i modernizację użytkowanych BTR-80 w ramach remontów głównych w wojskowych zakładach remontowych broni pancernej. Ta ostatnia odmiana ma oznaczenie BTR-82AM. Nowe i zmodernizowane pojazdy są sukcesywnie w ramach kolejnych corocznych Państwowych Zamówień Obronnych. W latach 2012-2017 wyprodukowano od podstaw lub przebudowano około 1000 wozów BTR-82A i BTR-82AM dla sił lądowych. W okresie od 2018 do końca 2021 roku dostarczono do SW kolejne 200 nowych i zmodernizowanych pojazdów.
Wszystkie powyższe działania w sprawie bojowych wozów piechoty i transporterów opancerzonych były i są podyktowane – podobnie jak w przypadku czołgów – brakiem gotowości do seryjnej produkcji rosyjskich wozów piechoty nowej generacji na bazie platform gąsienicowej i kołowej. Pierwszy rodzaj reprezentują dwie platformy – ciężka i średnia. Jeśli chodzi o ciężki bojowy wóz piechoty, ta klasa pojazdów pojawiła się w rosyjskich wojskach lądowych po raz pierwszy. W latach 2010-2013 na bazie tzw. uniwersalnej platformy gąsienicowej Armata w biurze konstrukcyjnym UWZ powstały ciężki bojowy wóz piechoty T-15 (Obiekt 149), a także czołg T-14 (Obiekt 148) i wóz zabezpieczenia technicznego T-16 (Obiekt 152). Prototypy bwp przeszły próby w latach 2015-2017 w ramach tzw. eksploatacji doświadczalnej. Na bazie T-15 powstał również wóz dowodzenia BMP-KSz. Przyjęcie do uzbrojenia T-15 (wraz z czołgiem T-14) planowano początkowo w 2017 roku, ale z uwagi na kwestie dopracowania konstrukcji, termin ten był kilkukrotnie przesuwany. Jeszcze w sierpniu 2018 roku przedstawiciel rosyjskiego ministerstwa obrony ujawnił podpisanie ramowej umowy z UWZ na produkcję 132 czołgów T-14 i bojowych wozów piechoty T-15 na platformie Armata, po zakończeniu programu prób państwowych (wliczając w to partię przedseryjną). Oficjalna informacja o rozpoczęciu produkcji seryjnej czołgu T-14 została opublikowana w grudniu 2021 roku, ale nie w odniesieniu do T-15.
Ciężki bojowy wóz piechoty T-15 na platformie Armata pozostanie zapewne pojazdem niszowym z uwagi na koszt produkcji. Rosyjski resort obrony potwierdził oficjalnie plan zamówienia pojazdów T-15 dla jednego batalionu zmechanizowanego.
Jeśli chodzi o średnią platformę gąsienicową, teoretycznego następcę BMP-2, BMP-3 i transporterów opancerzonych MT-LB, prace nad takim pojazdem rozpoczęto oficjalnie w 2009 roku, choć dostępne informacje wskazują, że początek działań w tym zakresie nastąpił co najmniej kilka lat wcześniej. Gąsienicowy pojazd opancerzony nowej generacji opracowano w Kurganmaszawod, we współpracy z podmiotami Koncernu Zakład Traktorów (KTZ). Analogicznie jak T-15 bazą jest uniwersalna platforma gąsienicowa o nazwie Kurganiec. Projekt techniczny bojowego wozu piechoty B-11 (Obiekt 695) i transportera opancerzonego B-12 (Obiekt 693) ukończono w 2012 roku. Na bazie nośnika Kurganiec-25 opracowano również projekty m.in. bojowego wozu rozpoznawczego i pojazdu dowodzenia pododdziału rozpoznawczego, a także wozu dowódczo-sztabowego i wóz z systemem walki elektronicznej. Pojazdy w obu wersjach były gotowe w 2013 roku, próby państwowe rozpoczęto dwa lata później. W 2017 roku rosyjskie ministerstwo obrony zamówiło partię wdrożeniową bwp B-11 w konfiguracji seryjnej dla wojsk lądowych, których odbiór miał nastąpić w latach 2019-2021. Pierwszy etap prób pojazdu skutkował jednak zasadniczymi zmianami w konstrukcji, miały być one wprowadzone na przedseryjnych egzemplarzach. Skutkować to będzie zapewne opóźnieniem w dostawach tej partii wozów Kurganiec-25.
Podstawowym rosyjskim kołowym transporterem opancerzonym ma być z kolei wóz WPK-7829 na platformie Bumierang, opracowany przez zakład AMZ i podmioty Wojskowej Kompanii Przemysłowej (WPK), do której należy przedsiębiorstwo w Arzamasie. Projekt techniczny pojazdu kołowego, jako nośnika uzbrojenia i wyposażenia specjalistycznego, zatwierdzono 2011 roku i od razu podpisano z WPK umowę na rozwój Bumieranga, prace miały się zakończyć w 2018 roku. Prototypy w wersji bojowego wozu piechoty K-17 i transportera opancerzonego K-16 zbudowano w latach 2013-2014, ale były to pojazdy w niepełnej kompletacji. Dopiero w latach 2018-2019 przeprowadzono pierwszy etap prób pojazdów, który skutkował zasadniczymi zmianami w konstrukcji kadłuba i układu napędowego. W ub. roku zaprezentowano nowy prototyp Bumieranga z dodatkowym opancerzeniem, który według oficjalnych deklaracji ma być przekazany do prób państwowych. Na bazie nośnika Bumierang przygotowywane są także m.in. wóz wsparcia ogniowego, pojazd dowódczo-sztabowy, wóz łączności, bojowy wóz rozpoznawczy i pojazd dowodzenia pododdziału rozpoznawczego oraz wóz z systemem walki elektronicznej. Wysoki koszt pozyskania pojazdów nowej generacji w połączeniu z ich niedopracowaniem prawdopodobnie opóźni rozpoczęcie dostaw tych trzech typów platform do rosyjskich SW.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
