Obecna wojna rosyjsko-ukraińska przekonująco pokazuje, jak ogromną rolę w działaniach odgrywa artyleria, w tym jej część rakietowa. Zarówno armia agresora, jak i Siły Obrony Ukrainy szeroko korzystają z systemów pochodzenia sowieckiego, sięgających czasów zimnej wojny. Część z nich przeszła modernizację. W poniższym artykule przedstawione zostaną ukraińskie próby modernizacji artyleryjskiej wyrzutni pocisków rakietowych rodziny BM-21 Grad.
Grady w Ukrainie
Wieloprowadnicowa wyrzutnia rakietowa 9K51 Grad powstała w 1960 roku, a do służby w Armii Radzieckiej oficjalnie przyjęta została trzy lata później. Głównym elementem systemu Grad jest samobieżna wyrzutnia pocisków rakietowych kalibru 122 mm, która posiada 40 rurowych prowadnic i jest zamontowana na podwoziu trzyosiowego samochodu terenowego Ural-375D (oznaczenie 2B5 lub BM-21) lub Ural-4320 (2B17 lub BM-21-1, wprowadzona w połowie lat 80.). Grad stał się najbardziej masowym, w swojej klasie, systemem okresu zimnej wojny. Do końca 1991 roku Armia Radziecka otrzymała 6536 takich wyrzutni, a kolejnych 646 egzemplarzy wyprodukowano na eksport.
Po rozpadzie ZSRR w 1991 roku, Ukraina odziedziczyła co najmniej 378 wyrzutni rakietowych systemu Grad. Wykorzystywane były w dywizjonach artylerii rakietowej w składzie pułków artylerii dywizji pancernych i strzelców zmotoryzowanych. W kolejnych latach Siły Zbrojne Ukrainy przeszły złożony proces redukcji i reorganizacji. Do 2006 roku Wojska Lądowe całkowicie pozbyły się szczebla dywizja, przechodząc na strukturę brygadową. Dywizjony artylerii rakietowej Grad weszły w skład brygadowych grup artylerii w samodzielnych brygadach zmechanizowanych i pancernych. Oprócz dywizjonu artylerii rakietowej, taką grupę z reguły tworzyły jeszcze dwa dywizjony samobieżne artylerii haubic, odpowiednio z działami samobieżnymi 2S1 Goździk kal. 122 mm i 2S3 Akacja kal. 152 mm.
Dywizjony Gradów posiadały dwa warianty organizacji. W obu posiadały po trzy baterie ogniowe, ale liczba wyrzutni w baterii była różna i wynosiła cztery lub sześć. Zatem dywizjon dysponował 12 lub 18 wyrzutniami. „Małe” dywizjony w 2006 roku znajdowały się w 24. i 72. Samodzielnych Brygadach Zmechanizowanych, a „duże” – w 30., 51., 92., 93. i 128. SBZmech, a także w 17. Samodzielnej Brygadzie Pancernej i 17. Samodzielnej Grupie Artylerii. Dywizjonami artylerii rakietowej nie dysponowały brygady „lekkie” (25. Samodzielna Brygada Powietrzno-Desantowa i 95. Samodzielna Brygada Aeromobilna) oraz dwie brygady „ciężkie” – 1. SBPanc i 28. SBZmech. W brygadach według etatu znajdowało się łącznie 150 wyrzutni systemu Grad. Kolejne dwa egzemplarze znajdowały się w 6. Szkolnym Pułku Artylerii, a w wojskowych uczelniach wyższych – jeszcze pięć. Nie mniej niż 77 wyrzutni tego typu znajdowało się w składnicach sprzętu zlokalizowanych w Szepetówce, Wozniesieńsku i Niżynie. Ponadto jeden dywizjon Gradów wchodził w skład 36. Samodzielnej Brygady Obrony Wybrzeża, utworzonej w 2003 roku. Jednostka ta, stacjonująca przez lata na Krymie, wchodziła w skład Marynarki Wojennej Ukrainy.
Część ukraińskich wyrzutni Grad została sprzedana za granicę. Według rejestru transakcji uzbrojeniem SIPRI, w 2001 roku do Macedonii (obecnie Macedonia Północna) sprzedano sześć takich wyrzutni, w latach 2007–2009 Sudan Południowy otrzymał 11 Gradów, a w 2011 roku do Sudanu (tego pierwotnego) trafiło 30 wyrzutni. Niektóre źródła podają jeszcze sprzedaż 12 ukraińskich wyrzutni Grad do USA, jednak transakcja ta nie znajduje potwierdzenia w rejestrach.
Werba
W ciągu dwóch dekad w Ukrainie podejmowano kilka prób modernizacji systemu artylerii rakietowej Grad. Różniły się one między sobą głębokością ingerencji w pierwotny projekt i stopniem doskonałości zmodernizowanych wyrzutni. Najprostszych było kilka wariantów polegających na osadzeniu części artyleryjskiej pojazdu bojowego 2B5 na nowym podwoziu. Wybór tego ostatniego był oczywisty, bowiem ukraińska fabryka samochodów w Krzemieńczuku produkowała szereg pojazdów o zwiększonych możliwościach terenowych.
Pierwszą próbą modernizacji Gradów był projekt BM-21K, który został wspólnie opracowany przez 110. Charkowski Zakład Naprawy Samochodów i Charkowskie Biuro Projektowe Budowy Maszyn im. O. Morozowa. Jego rozwój rozpoczął się w 2001 roku. Projekt polegał na zamontowaniu części artyleryjskiej na podwoziu trzyosiowego samochodu KrAZ-260 z wydłużoną czterodrzwiową kabiną. Ogólnie projekt nie był trudny, jednak jego realizacja rozciągnęła się w czasie – decyzja o powstaniu prototypu zapadła dopiero w grudniu 2008 roku. Pojazd był gotowy w maju następnego roku. Przeniesienie części artyleryjskiej na nowe podwozie pozytywnie wpłynęło na parametry użytkowe wyrzutni. Zasięg przemieszczania się wzrósł z 400 do 500 km, moc silnika była o 1/3 wyższa (240 KM zamiast 180 KM), co przyczyniło się do zwiększenia dzielności terenowej. Dzięki długiej kabinie rozmieszczenie załogi i jej transport stał się znacznie wygodniejszy.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
