BMP-3 był najnowocześniejszym pojazdem w klasie bojowy wóz piechoty używanym w Armii Radzieckiej. Po rozpadzie ZSRR trafił również do uzbrojenia Sił Zbrojnych Ukrainy, ale w szczątkowej liczbie – BMP-3 stanowiły mniej niż 1% floty pojazdów tej klasy w ukraińskich Wojskach Lądowych. Jednak po rozpoczęciu 24 lutego 2022 roku rosyjskiej pełnoskalowej inwazji, liczba tych pojazdów znajdujących się po stronie sił ukraińskich paradoksalnie kilkakrotnie wzrosła, oczywiście za sprawą zdobycznych wozów, a nie dostaw z Zachodu.
Historia powstania
Ostatni radziecki bojowy wóz piechoty nie był modernizacją poprzednich modeli, tak jak to w zasadzie robiono wcześniej, tworząc przykładowo z BMP-1 nowszy BMP-2. BMP-3 został zaprojektowany od nowa, a proces dopracowania pojazdu i wdrażania go do produkcji trwał dość długo. Do końca 1991 roku wyprodukowano zaledwie sto BMP-3.
Przed zaprojektowaniem nowego BMP pod kryptonimem Basnia (Bajka) specjalne biuro projektowe Kurgańskich Zakładów Budowy Maszyn (SKB KMZ) wraz ze specjalistycznym Związkowym Instytutem Badawczym Budowy Maszyn Transportowych „Transmasz” – wykonały specjalny projekt naukowo-badawczy. Celem tej pracy było określenie głównych parametrów przyszłego bojowego wozu piechoty, z uwzględnieniem możliwości radzieckiego przemysłu obronnego. Uzyskane wyniki stały się podstawą dla ustalenia wymagań taktyczno-technicznych dla projektu, który został zatwierdzony przez Ministerstwo Przemysłu Obronnego w maju 1979 roku. W celu opracowana prototypu nowego bwp – obiektu688, w SKB KMZ zorganizowano grupę roboczą, na czele której stanął inżynier W. Zinowjew.
Wojsko planowało zwiększyć siłę ognia nowego bwp – wprowadzając na jego pokład granatnik automatyczny AG-17 – i jednocześnie poprawić poziom ochrony wozu. Z kolei, aby zapewnić możliwość zrzutu ze spadochronem na specjalnej platformie, w konstrukcji podwozia wprowadzono system do zdalnej zmiany prześwitu maszyny i napięcia gąsienic. Na etapie opracowywania wymagań taktyczno-technicznych dla nowego pojazdu Ministerstwo Obrony ZSRR przewidywało stworzenie jednego pojazdu bojowego zarówno dla piechoty zmechanizowanej, jak i wojsk powietrznodesantowych. Biorąc to pod uwagę, pierwotny projekt wymagań taktyczno-technicznych stale ulegał istotnym zmianom. Większość dyskusji dotyczyła opracowania układu ogólnego pojazdu. Ostateczna wersja wymagań taktyczno-technicznych została zatwierdzona przez wojsko dopiero w 1983 roku, kiedy powstały już prototypy nowego bwp.
Jednym z wymagań było zapewnienie ochrony przedniej części pojazdu przed pociskami istniejących i przyszłych armat małokalibrowych armii krajów NATO. Zwiększenie poziomu opancerzenia pojazdu bojowego, który jednocześnie miał być zdolny do pływania i desantowania z samolotu, było zatem jednym z najtrudniejszych zadań. Główny projektant SKB KMZ, O. Błagonrawow, zamierzał osiągnąć to poprzez zwiększenie grubości opancerzenia przodu kadłuba, ale nie zamierzano umieszczać w przedniej jego części układu silnikowego, przewidywanego również jako forma dodatkowej ochrony (jak to zrobiono w BMP-1, BMP-2 oraz zachodnich bwp). Pancerz boczny i tylnej części miał chronić załogę tylko przed bronią strzelecką kalibru do 12,7 mm z dowolnej odległości. Zgodnie z tą koncepcją opracowano wariant z poprzecznym rozmieszczeniem silnika w części tylnej kadłuba. Wojsko nie sprzeciwiło się tej decyzji, chociaż ta wersja układu nie rozwiązała jednej z kluczowych wad BMP-1 i BMP-2 – nie było możliwe szybkie i bezpieczne wyjście desantu, a nawet pogłębiało ten problem. Projektanci BMP-3 musieli rozwiązać złożone zadania techniczne przy projektowaniu komory napędowej, zapewniając jednocześnie wystarczający poziom ochrony przedniej części kadłuba i stabilność pojazdu podczas pokonywania przeszkód wodnych.
W BMP-3 zamierzano zastosować przekładnię bezstopniową projektu A. Błagonrawowa, jednak jej dopracowanie przeciągało się. Dlatego podjęto decyzję o zaprojektowaniu hydromechanicznej 4-biegowej skrzyni biegów z przemiennikiem momentu obrotowego opracowanej przez Instytut „Transmasz”. Specjaliści tego instytutu badawczego zaprojektowali również pędnik strugowodny i zdwojone koła nośne. Podczas opracowywania układu bieżnego pojazdu wykorzystano rozwiązania powstałe podczas wspólnych prac SKB KMZ i Instytutu „Transmasz” nad nowym czołgiem pływającym (który w końcu nie został przyjęty do uzbrojenia). Umożliwiło to skrócenie czasu potrzebnego na rozwój nowego radzieckiego bwp. Ostateczna wersja układu jezdnego obiektu 688 to zdwojone koła nośne z zewnętrznymi bandażami gumowymi, teleskopowymi amortyzatorami hydraulicznymi o zwiększonej energochłonności, gąsienice z zawiasem gumowo-metalowym oraz gumowaną bieżnią.
Dyskusje wywołał również silnik. W momencie powstania prototypu nowego bwp projekt „docelowego” silnika 2W-06, zaprojektowanego przez Czelabińską Fabrykę Traktorów (CzTZ), wymagał dopracowania w celu zmniejszenia jego wymiarów i masy. Dlatego wybrano silnik wysokoprężny UTD-29 o mocy 500 KM, powstały w Barnaulskim Zakładzie Budowy Maszyn Transportowych, specjalnie z uwzględnieniem układu przyszłego BMP-3 z poprzecznym rozmieszczeniem jednostki napędowej.
Zaciekłe dyskusje wywołała kwestia zestawu uzbrojenia wozu Obiekt 688. Na pierwszych jego prototypach zestaw ten obejmował automatyczne działko 2A42 kal. 30 mm ze zwiększoną jednostką ognia, sprężony z nim km PKT kal. 7,62 mm, podwójną opancerzoną wyrzutnię ppk Konkurs i automatyczny granatnik AG-17 kal. 30 mm. Uzbrojenie umieszczono w jednym bloku zainstalowanym w wieży na stropie przedziału bojowego. Opcja ta została jednak odrzucona podczas kolegium Ministerstwa Przemysłu Obronnego i to podobno osobiście przez ministra S. Zwieriewa. Swoją opinię uzasadnił on brakiem znaczącego zwiększenia siły ognia w porównaniu z już produkowanymi bwp.
Instytut „Transmasz” zaproponował użycie działa kal. 76 mm o średniej balistyce jako głównego rodzaju uzbrojenia, a Instytut „Toczmasz” z kolei projekt armaty automatycznej kalibru 45 mm. Biuro Projektowe Oprzyrządowania (KBP) z Tuły zaproponowało wykorzystanie opracowanego przez siebie działa kal. 100 mm, zdolnego do wystrzelenia ppk Bastion przez armatnią lufę. Na tym etapie wyprodukowano i przetestowano prototypy podwozia Obiektu 688, a ostateczna decyzja w sprawie kompleksu uzbrojenia nie została podjęta. Następnie jako podstawę uzbrojenia przyjęto propozycję KBP, ale została ona udoskonalona w KMZ. Armatowyrzutnię kal. 100 mm, działko automatyczne kal. 30 mm i km PKT kal. 7,62 mm połączono w zestaw i zamontowano w dwumiejscowej wieży. W kompleksie broni kierowanej zastosowano ppk Bastion, wystrzeliwany przez lufę tej armatowyrzutni. Uzbrojeniem uzupełniającym były dwa karabiny maszynowe PKT instalowane po lewej i prawej stronie w przedniej części kadłuba, z ograniczonym jednak kątem ostrzału w płaszczyźnie poziomej.
Z obawy przed przekroczeniem granicznej masy pojazdu, pozwalającej desantować bwp ze spadochronem, przy jednoczesnym zapewnieniu wymaganego poziomu ochrony, inżynierowie musieli rozwiązać złożone zadanie technologiczne – zaprojektować i doprowadzić do produkcji masowej kadłub wykonany z pancernego aluminium. Przemysł radziecki miał już doświadczenie w stosowaniu takiego materiału do budowy bojowych wozów desantu, ale ich aluminiowy pancerz chronił tylko przed bronią strzelecką i małymi odłamkami pocisków, a jak pokazały późniejsze doświadczenia bojowe, był również łatwopalny. Dla przyszłego BMP-3 trzeba było zapewnić ochronę przed pociskami przeciwpancernymi wystrzeliwanymi z działek kal. 30 mm. Po długich poszukiwaniach specjaliści Instytutu Badawczego Stali stworzyli nowy stop pancerny ABT-102, odpowiadający stawianym wymaganiom. Pojawiła się jednak kwestia jego produkcji seryjnej, którą trzeba było zorganizować od podstaw, a KMZ nigdy nie pracował z pancerzem aluminiowym. Aby zapewnić produkcję takiej osłony, w Kujbyszewie (obecnie Samara) zbudowano osobny zakład produkcyjny. Znacznym kosztem i wysiłkiem przebudowano również linię produkcji kadłubów pancernych znajdującą się w zakładach KMZ w Kurganie.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
