W latach 60. XX w. polski przemysł stoczniowy w bloku państw socjalistycznych zaczął specjalizować się w budowie okrętów nazywanych specjalnymi. Zamówienia przychodziły przede wszystkim ze Związku Radzieckiego, ale na opracowaniu kolejnych projektów korzystały także inne państwa oraz nasza marynarka wojenna i flota cywilna.
W latach 50. XX w. na potrzeby marynarki wojennej część jednostek przeznaczonych do wykonywania wyspecjalizowanych zadań starano się opracowywać na gotowych kadłubach statków i kutrów cywilnych, najczęściej rybackich. Nie zawsze okazywało się to trafne. Za przykład takiego dostosowania dostępnego w stoczni kadłuba do celów wojskowych może posłużyć wcielony do służby w listopadzie 1954 r. okręt hydrograficzny ORP Bałtyk. Oprócz niego były jeszcze okręty ratownicze, stacje demagnetyzacyjne, okręt szkolny i kilka innych, ostatecznie niezrealizowanych pomysłów. Gdy w następnej dekadzie okazało się, że zapotrzebowanie na takie jednostki (nie tylko w naszej flocie) wcale nie malało, a wymagania dotyczące ich parametrów technicznych i wyposażenia specjalistycznego rosły, zdecydowano się na uruchomienie prac projektowych ukierunkowanych na stworzenie konstrukcji zbliżonych do statków cywilnych, ale jednak odpowiednio doposażonych zgodnie z wymaganiami wojska.
Wielka rodzina jednostek specjalnych
Na początku lat 60. Centralne Biuro Konstrukcji Okrętowych nr 2 w Gdańsku, wyodrębnione do realizacji zamówień wojskowych, rozpoczęło prace nad kilkoma projektami okrętów klasyfikowanych jako specjalne, czyli wypełniających dodatkowe zadania zabezpieczające działalność okrętów bojowych, a niebędących pomocniczym taborem pływającym. Do tej kategorii zaliczono m.in. okręty oceanograficzne, hydrograficzne, szkolne, ratownicze, bazy pływające.
Lista osiągnieć polskich projektantów i krajowego przemysłu stoczniowego w latach 60., 70. i 80. w dziedzinie budowy jednostek wymienionych wyżej klas jest spora, a liczba zbudowanych okrętów – imponująca. Do Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego trafiły zamówienia na te większe jednostki. Były wśród nich:
• baza remontowa projektu 300 – długość kadłuba 88,6 m, wyporność pełna 2570 t; w latach 1962-1964 dla Związku Radzieckiego powstało sześć jednostek;
• baza remontowa projektu 301T – długość kadłuba 88,6 m, wyporność pełna 2570 t; w 1965 r. dla Związku Radzieckiego powstały dwie jednostki;
• baza energetyczna projektu 305 – wymiary kadłuba 108,5 × 16,5 × 4,5 m, wyporność pełna 3020 t; w latach 1973-1977 dla Związku Radzieckiego zbudowano cztery takie jednostki;
• okręt oceanograficzny projektu 850 – wymiary kadłuba 89,7 × 13 × 4,6 m, wyporność pełna 5410 t; w latach 1962-1967 dla Związku Radzieckiego zbudowano 11 okrętów;
• okręt oceanograficzny projektu 852 – wymiary kadłuba 147,8 × 18,6 × 6,4 m, wyporność pełna 9120 t; w latach 1972-1979 dla Związku Radzieckiego zbudowano sześć okrętów;
• okręt szkolny projektu 887 – wymiary kadłuba 138 × 17,2 × 5,5 m, wyporność pełna 7260 t; w latach 1974-1978 dla Związku Radzieckiego zbudowano trzy okręty;
• okręt szkolny projektu 888 – o długości kadłuba 72,2 m, wyporności pełnej 1850 t; w latach 1975-1977 powstało łącznie pięć okrętów: po dwie dla Związku Radzieckiego i Polski oraz jedna dla Volksmarine;
• okręty szpitalne projektu 320 – długość kadłuba 152,3 m, wyporność pełna 8000 t; w sumie w latach 1979-1981 i 1988-1990 dla Związku Radzieckiego zbudowano cztery jednostki.
Jako jeden z pierwszych powstał na deskach kreślarskich okręt hydrograficzny projektu 860. Miał on wymiary 59,9 × 10,4 × 3,5 m, wyporność pustego kadłuba 978 t i pełną 1276 t. Dwa silniki główne typu 5TG48 Sulzera o mocy po 1500 KM pozwalały osiągać prędkość 15,6 w., a zapas paliwa dawał zasięg 6300 Mm. Załoga liczyła 55 osób wraz z personelem badawczym. W latach 1961-1965 dla Związku Radzieckiego w Stoczni Północnej w Gdańsku powstało w sumie 16 takich hydrografów.
Nieco mniejszy był projekt 870. Kadłub miał 53,5 m długości, 9 m szerokości i 2,62 m zanurzenia, pusty wypierał 575 t, a pełny 703 t. Napęd główny stanowiły dwa silniki typu 6NVD48-2A o mocy 870 KM każdy, pozwalające na osiąganie prędkości maks. 13,7 w. Zasięg pływania obliczono na 2770 Mm. W latach 1968-1970 w Gdańsku zbudowano w sumie 15 jednostek, większość dla radzieckiej marynarki wojennej, ale jeden kadłub zamówiła Volksmarine.
Kolejny w chronologii projekt 871 stworzono pod koniec lat 60. Kadłub miał wymiary 55 × 9,2 × 2,5 m, wyporność pustego wynosiła 570 t, a pełna 705 t. Napęd zapewniały dwa silniki typu 5A25 o mocy po 600 KM, zapewniające prędkość 12,5 w. Zasięg wyliczono na 4500 Mm. W latach 1970-1974 w Stoczni Północnej powstało 18 takich okrętów dla floty radzieckiej.
Po kilku latach przerwy w CBKO nr 2 niemal równocześnie opracowano na radzieckie zamówienie dwa nowe projekty okrętów hydrograficznych, których zamówienie ponownie skierowano do Stoczni Północnej. Projekt 862 otrzymał kadłub o wymiarach 82,5 × 13,5 × 3,97 m, wyporności pustego 1920 t i pełnej 2500 t. Napęd główny stanowiły dwa silniki typu Sulzer 12AV25/30 o mocy po 2200 KM, dające prędkość maks. 15,6 w. Zasięg pływania wynosił 9000 Mm. W latach 1977-1979 i 1980-1983 zbudowano dwie serie, każda po dziewięć takich okrętów.
Drugi projekt otrzymał numer 872. Kadłub miał wymiary 61,3 × 10,8 × 3,27 m, wyporność pustego wynosiła 960 t., a pełnego 1200 t. Na napęd główny wybrano dwa silniki typu Sulzer 6AL25/30 o mocy 960 KM. Prędkość wynosiła 13 w., zasięg pływania 2000 Mm. Znów w seriach, Stocznia Północna w latach 1977-1980 i 1980-1983 zbudowała łącznie 23 okręty tego projektu.
W tej licznej grupie jednostek o różnym przeznaczeniu dominowały hydrografy, co wynikało przede wszystkim z dużego zapotrzebowania na nie we wszystkich flotach radzieckiej marynarki wojennej. Wśród nich w latach 1965-1966 powstał interesujący nas najbardziej w tym materiale projekt 861. Zadanie opracowania dokumentacji powierzono również CBKO nr 2. Głównym konstruktorem został mgr inż. Mieczysław Wyrostkiewicz, a w latach kolejnych kierownikiem odpowiadającym za stoczniowy cykl produkcyjny był inż. Tadeusz Lautenbach.
Robert Rochowicz
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
