Podczas Wojny Obronnej 1939 roku w składzie Wojska Polskiego znajdowało się jedenaście brygad kawalerii, każda wzmocniona dywizjonem pancernym składającym się z dowództwa, szwadronu samochodów pancernych wz. 29 lub wz. 34 i szwadronu czołgów rozpoznawczych, jak określano wówczas tankietki TK-3/TK-S. Zanim jednak doszło do opracowania tych oddziałów, w 1936 roku wśród wyższych oficerów kawalerii Wojska polskiego pojawiła się koncepcja szwadronów pancernych.
Długa i kręta była droga ku ostatecznej organizacji polskiej broni pancernej II RP. W latach dwudziestych minionego wieku była ona podzielona pomiędzy inne bronie główne. Czołgi podlegały piechocie, pociągi pancerne saperom kolejowym, samochody pancerne zaś kawalerii. Jeszcze inaczej wyglądała kwestia posiadanych samochodów osobowych, ciężarowych i specjalnych oraz motocykli, które wchodziły w skład wojsk samochodowych.
W czasie walk o niepodległość w latach 1918–1920, w polskich oddziałach walczących z Ukraińcami i Rosjanami znajdowało się co najmniej pięć improwizowanych samochodów pancernych, a przynajmniej trzy kolejne zostały zbudowane w 1921 roku na Śląsku i wzięły udział w III Powstaniu Śląskim. Kilkanaście kolejnych samochodów pancernych różnych typów zdobyto w czasie walk, przy czym dotąd nieustalona jest liczba pojazdów, które użyto następnie przeciwko ich dotychczasowym posiadaczom. Według wykazu materiałowego wojsk samochodowych za 1923 roku, Wojsko Polskie miało na stanie 51 samochodów pancernych. W liczbie tej znajdowało się 18 zakupionych w 1920 roku Peugeotów oraz 13 Fordów Tańskiego, zbudowanych również w tymże roku. Pozostałe 20 maszyn to pojazdy zdobyczne, które pamiętały I wojnę światową lub wojnę polsko-bolszewicką.
Według źródeł archiwalnych, na dzień 31 marca 1921 roku, istniały trzy dywizjony samochodów pancernych:
• I dywizjon w Bydgoszczy (mjr Konrad Aksan);
• II dywizjon w Poznaniu (kpt. Leon Rahden);
• III dywizjon w Warszawie (kpt. Jan Sey).
Ponadto z wykazu oddziałów samochodów pancernych z omawianego okresu wynika, że wozy bojowe zgrupowane były również w:
• plutonie pancernym „Dziadek” w Krakowie;
• plutonie pancernym przy 1. pułku czołgów we Lwowie;
• Komendzie Miasta Warszawa;
• 20. pp w Krakowie;
• 6. dywizjonie samochodowym we Lwowie;
• w dyspozycji Naczelnego Dowództwa.
W sierpniu 1921 roku Polska została podzielona na dziesięć Okręgów Korpusów będących jednostkami administracyjno-wojskowymi. W każdym z nich miał funkcjonować dywizjon samochodowy. W 1., 3., 5., 6. i 7. dywizjonach znajdowały się kolumny szkolne samochodów pancernych, utworzone ze wspomnianych już formacji: z I dywizjonu sformowano kolumnę szkolną 7. dywizjonu samochodowego w Poznaniu, z II dywizjonu – kolumnę szkolną 1. dywizjonu samochodowego w Warszawie, z III dywizjonu – kolumnę szkolną 3. dywizjonu samochodowego w Grodnie. Z I samodzielnego plutonu samochodów pancernych utworzono kolumnę szkolną 6. dywizjonu samochodowego we Lwowie, a z II samodzielnego plutonu samochodów pancernych „Dziadek” – kolumnę szkolną 5. dywizjonu samochodowego w Krakowie.
Ten z pozoru niezwiązany z tematem wstęp był niezbędny z uwagi na podjętą w 1925 roku próbę wzmocnienia jednostek kawalerii, przeprowadzoną przy okazji rozpoczętej rok wcześniej reorganizacji tego rodzaju broni. Ustalono wówczas, że nowo utworzone cztery dywizje kawalerii i jedna samodzielna brygada otrzymają na stopie pokojowej po szwadronie samochodów pancernych. Ich sformowanie nakazano rozkazem z 13 czerwca 1925 roku, utworzono je w oparciu o dotychczasowe kolumny szkolne samochodów pancernych. Były to następujące pododdziały:
• 1. szwadron w Białymstoku przy 10. pułku ułanów 1. Dywizji Kawalerii;
• 2. szwadron w Warszawie przy 1. pułku szwoleżerów 2. Dywizji Kawalerii;
• 3. szwadron w Poznaniu przy 15. pułku ułanów 3. Dywizji Kawalerii;
• 4. szwadron we Lwowie przy 14. pułku ułanów 4. Dywizji Kawalerii;
• 5. szwadron w Krakowie przy 8. pułku ułanów 5. Samodzielnej Brygady Kawalerii.
Ponadto 6. szwadron powstał w Bydgoszczy przy 16. pułku ułanów 3. Dywizji Kawalerii, aczkolwiek nie przekroczył on nigdy siły plutonu. Prócz tego utworzono pluton instrukcyjny samochodów pancernych w Obozie Szkolnym Kawalerii w Grudziądzu. Wszystkie te szwadrony podporządkowane były administracyjnie i mobilizacyjnie odnośnym pułkom kawalerii, a pod względem technicznym odpowiednim dywizjonom samochodowym. W kwestiach wyszkoleniowych podlegały natomiast dowódcy brygady lub dywizji kawalerii.
Wspomniane szwadrony prezentowały organizację jednego z dwóch typów – dwuplutonowego i trzyplutonowego. Ten pierwszy składał się oczywiście z dwóch plutonów samochodów pancernych, zaś liczył: trzech oficerów, 21 podoficerów, 50 szeregowców, osiem samochodów pancernych, cztery ciężarowe i dwa półciężarowych, samochód warsztatowy, trzy motocykle oraz kuchnię polową i trzy konie. Uzbrojeniem było sześć pistoletów i 63 kbk, a w samochodach pancernych znajdowały się cztery działka i osiem cekaemów.
W szwadronie trzyplutonowym znajdowało się natomiast: czterech oficerów, 26 podoficerów, 67 szeregowców, 12 samochodów pancernych, pięć ciężarowych, dwa półciężarowe i samochód warsztatowy, cztery motocykle, wreszcie kuchnia polowa i cztery konie. Uzbrojenie stanowiło siedem pistoletów, 84 kbk oraz 10 cekaemów i sześć działek w samochodach pancernych.
Michał Kuchciak
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
