Bojowy wóz piechoty BMP-1 miał i szczególnie w XXI wieku ma szereg wad, wśród których do głównych zalicza się niską skuteczność pokładowego uzbrojenia oraz słabą ochronę. Nie zmienia to faktu, że wykorzystywany był w takich ilościach, że przez dekady stanowił bazą dla wielu projektów modernizacyjnych. Również w Ukrainie prowadzono takie prace, a sam wóz pod różnymi postaciami wykorzystywany jest w konflikcie rosyjsko-ukraińskim.
W Wojskach Lądowych Ukrainy przed rozpoczęciem rosyjskiej agresji w 2014 roku bojowy wóz piechoty BMP-1 był uważany za przestarzały i mało obiecujący. Nielicznym brygadom zmechanizowanym i pancernym, które pozostały po redukcji Wojsk Lądowych przeprowadzonej w latach 1992–2004, wystarczyły do etatów posiadane nowsze BMP-2. Choć pod względem ochrony nie przewyższały one BMP-1, dysponowały jednak lepszym uzbrojeniem (działo 2A28 kal. 73 mm, uznane za mało skuteczne, zostało zastąpione automatycznym działkiem 2A42 kal. 30 mm) oraz dwumiejscową, zamiast jednoosobowej wieży (miejsce dowódcy zostało przeniesione z kadłuba wozu do wieży, dzięki czemu zwiększyła się również jego świadomość sytuacyjna). BMP-1 trafiły do składnic sprzętu, stopniowo wyprzedawano je także za granicą. To właśnie ze względu na potencjalny eksport w Ukrainie zaczęto opracowywać projekty modernizacji BMP-1.
Opcja niskobudżetowa – BMP-1U
Pierwszą próbą modernizacji był opracowany na przełomie wieków projekt BMP-1U, który powstał w ramach pracy badawczo-rozwojowej Blindaż w Kijowskim Centrum Naukowo-Technicznym Broni Artyleryjskiej i Strzeleckiej. Wąska specjalizacja wykonawcy pracy badawczo-rozwojowej determinowała treść modernizacji. Nie dotyczyła więc ona ani układu napędowego z przekładnią, ani osłony pancernej, a jedynie w pewnym stopniu poprawiano podwozie (zastosowano koła napędowe, gąsienice i pływaki nadgąsienicowe z BMP-2). Główne zmiany dotyczyły zaś zespołu uzbrojenia. Zamiast starej wieży z armatą kal. 73 mm, karabinem maszynowym kal. 7,62 mm i wyrzutnią ppk Malutka (w wersji BMP-1P ppk Fagot), został zainstalowany zunifikowany, zdalnie sterowany moduł bojowy KBA-105 Szkwał.
Moduł ten został po raz pierwszy pokazany publiczności w 2001 roku na wystawie IDEX-2001 w Abu Dhabi (ZEA), gdzie został zademonstrowany na kołowym transporterze opancerzonym BTR-3U. Następnie zastosowano go nie tylko na BMP-1U, ale także na zmodernizowanym MT-LBMSz i transporterze opancerzonym BTR-4, a nawet na rzecznych ścigaczach pancernych projektu 58150 Giurza, które zostały zbudowane w Ukrainie dla Uzbekistanu.
Moduł bojowy Szkwał jest uzbrojony w działko automatyczne kal. 30 mm 2A72 (lub jego ukraiński odpowiednik ZTM-1) z jednostką ognia 360 pocisków oraz karabin maszynowy PKT kal. 7,62 mm (lub jego ukraiński odpowiednik KT-7,62) z jednostką ognia 2500 pocisków. Dodatkowym uzbrojeniem został automatyczny granatnik kal. 30 mm AG-17 (lub jego ukraiński odpowiednik KBA-117) z jednostką ognia 116 pocisków, zainstalowany po lewej stronie modułu. Po prawej stronie ulokowano dwie wyrzutnie ppk Konkurs (kolejne dwie rakiety są transportowane wewnątrz korpusu bwp). Wreszcie po bokach przedniej części modułu zainstalowano sześć wyrzutni granatów dymnych kal. 81 mm. Urządzenia celownicze są reprezentowane przez kompleks optyczno-telewizyjny OTP-20 Cyklop-1 ze zintegrowanym systemem sterowania ppk. Uzbrojenie stabilizowano za pomocą urządzenia SVWU-500 Karusel.
Moduł Szkwał charakteryzuje się masą 1300 kg (z pełną jednostką ognia), a w przypadku zamontowania na module dodatkowych elementów, jego waga może wzrosnąć nawet do 2000 kg. Ze względu na znaczną masę modułu, a także miejsce zajmowane przez jego wyposażenie wewnątrz kadłuba, liczebność przewożonego desantu w BMP-1U zmniejszyła się z 8 do 6 osób.
Po raz pierwszy BMP-1U został zademonstrowany na kijowskiej defiladzie z okazji Dnia Niepodległości Ukrainy dnia 24 sierpnia 2001 roku, w której wzięło udział dziesięć tak zmodernizowanych pojazdów. W 2004 roku, po zakończeniu wstępnych prób, ogłoszono zamiar modernizacji do 2012 roku do standardu BMP-1U do 400 wozów BMP-1, które miały wejść na wyposażenie trzech brygad zmechanizowanych. Jednak faktycznie wyprodukowano nie więcej niż 30 egzemplarzy. Spośród nich Siły Zbrojne Ukrainy otrzymały tylko 12 BMP-1U. Kolejnych 15 sprzedano do Gruzji. Stosowna umowa została podpisana w 2007 roku i wykonana jeszcze przed rozpoczęciem wojny rosyjsko-gruzińskiej w sierpniu 2008 roku. Podczas tej wojny Gruzja straciła aż 14 ze swoich 15 BMP-1U (według innych źródeł wszystkie 15). Co najmniej pięć z nich zostało zdobytych przez Rosjan w stanie nieuszkodzonym w bazie wojskowej w Gori. Trzy kolejne BMP-1U w roku 2009 (lub 2010) trafiły do Afryki – do Czadu. W 2013 roku te wozy bojowe brały udział w działaniach bojowych koalicji antyislamskiej prowadzonych w Mali.
Istnieje ciągle wiele niewiadomych, co do dalszych losów ukraińskich wozów BMP-1U. 24 sierpnia 2008 roku ponownie wzięły one udział w defiladzie w Kijowie, a później zniknęły z pola widzenia aż do 2015 roku, kiedy takie pojazdy zostały sfotografowane w Żytomierskich Zakładach Pancernych (ukr. Житомирський бронетанковий завод, ЖБТЗ; ŻBTZ). Autorowi nie są znane żadne fakty dotyczące ich użycia w walkach na Donbasie w latach 2014–2021. W kwietniu 2022 roku, w relacji rosyjskiej telewizji z okupowanego Krymu, wśród zdobycznego ukraińskiego sprzętu pokazany został jeden BMP-1U, już z namalowanym znakiem „Z”. W relacji stwierdzono, że to zdobyty ukraiński sprzęt, który po naprawie wchodzi na wyposażenie armii rosyjskiej. Jeden fakt był zastanawiający: w przeciwieństwie bowiem do innych pojazdów przedstawionych w relacji (transportery opancerzone, ZSU-23-4), pomalowanych w standardowy ukraiński kamuflaż pikselowy, ten BMP-1U ma zwykły kamuflaż jednokolorowy. A tak malowano gruzińskie BMP-1U, w tym te prezentowane przez Rosjan na wystawie trofeów po wojnie w 2008 roku. Niewykluczone, że ten „ukraiński” BMP-1U to tak naprawdę gruzińskie trofeum, którego Rosjanie użyli do celów propagandowych.
Rozwój BMP-1U przeobraził się w projekt BMP-1M (znanym również jako obiekt 765UTB), po raz pierwszy pokazany w lutym 2011 roku na wystawie w Abu Dhabi. Główną różnicą jest ulepszony moduł bojowy KBA-105TB Szkwał-A, w którym ppk Konkurs zastąpiono ukraińskim Barier (zasięg pocisku zwiększył się z 2000 do 5000 m), zestaw celowniczy OTP-20 wymieniono na nowy Tandem-2, a także zastosowano ulepszony stabilizator uzbrojenia SWU-500-3C. Tandem-2 łączy dwie kamery telewizyjne: z wąskim polem widzenia UTK (zasięg wykrywania obiektów klasy czołg z 6 km, a ich identyfikacji z 5 km) i szerokim SzTK (zasięg wykrywania obiektów klasy czołg – 3 km), a także dalmierz laserowy. Możliwości bojowe zestawu Tandem-2 są ograniczone ze względu na brak kamery termowizyjnej, chociaż jego kamery telewizyjne mogą pracować w warunkach słabego oświetlenia.
BMP-1M był oferowany przez ŻBTZ na eksport, ale bez większego powodzenia. O ile wiadomo, partię takich pojazdów udało się sprzedać tylko do Turkmenistanu, ale transakcja ta nie figurowała w raportach o handlu bronią zgłaszanych do ONZ. Ani data dostawy, ani liczba sprzedanych pojazdów nie jest znana. Jedynym dowodem obecności BMP-1M w Turkmenistanie była ich demonstracja na defiladzie wojskowej w 2016 roku.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
