Tworzenie Wojsk Lądowych, jak i innych składowych Sił Zbrojnych Ukrainy, po rozpadzie ZSRR odbywało się na bazie struktur byłej Armii Radzieckiej, stacjonujących na terytorium ówczesnej Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, która 24 sierpnia 1991 roku proklamowała swoją niepodległość (potwierdzoną referendum 1 grudnia tego roku). W odróżnieniu od małych republik nadbałtyckich, które to od chwili odzyskania niepodległości jednoznacznie opowiadały się za integracją europejską i euroatlantycką, Ukraina przez długi czas starała się balansować pomiędzy Wschodem i Zachodem. Innym czynnikiem wpływającym na politykę obronną i rozwój Sił Zbrojnych Ukrainy był przedłużający się kryzys gospodarczy. W latach 1991–2003 odbywał się proces tworzenia SZ Ukrainy, w tym Wojsk Lądowych, na bazie dziedzictwa poradzieckiego Przeprowadzono wówczas pierwsze istotne reformy struktur wojskowych.
Drugi rzut strategiczny
W okresie zimnej wojny podstawą potencjału militarnego Układu Warszawskiego były wojska radzieckie stacjonujące na terytorium Europy, a zorganizowane w grupy wojsk, tworzące tzw. Pierwszy Rzut Strategiczny Sił Zbrojnych ZSRR. Dla ich wzmocnienia w przypadku wybuchu w Europie wielkiej wojny utworzono Drugi Rzut Strategiczny, rozlokowany w zachodnich regionach ZSRR, głównie na Białorusi i Ukrainie. Najsilniejsze zgrupowanie wojsk rozmieszczono w Ukrainie. W przededniu odzyskania niepodległości ta gigantyczna armada liczyła ponad 900 000 ludzi (wraz z jednostkami Sił Powietrznych, Wojsk Obrony Powietrznej, Strategicznych Wojsk Rakietowych, Flotą Czarnomorską oraz jednostkami bezpośrednio podległymi centralnym organom dowództwa wojskowego Sił Zbrojnych ZSRR).
Siły Lądowe Armii Radzieckiej na Ukrainie składały się z trzech okręgów wojskowych: Przykarpackiego, Kijowskiego i Odeskiego oraz wydzielonych jednostek podlegających Głównemu Dowództwu Południowego Kierunku Strategicznego i Głównemu Dowództwu Wojsk Lądowych.
Najsilniejszy pośród nich był Przykarpacki Okręg Wojskowy (укр.Прикарпатський військовий округ, ПрикВО; PrikWO), grupujący trzy armie: dwie ogólnowojskowe (13. i 38.) oraz pancerną (8.). W czasie wojny, zgodnie z planami sowieckiego kierownictwa, PrikWO miał utworzyć front posuwający się na zachód, aby wzmocnić Centralną i Południową Grupę Wojsk (na terenie Czechosłowacji i Węgier). Obszar odpowiedzialności okręgu na Ukrainie obejmował obwody wołyński, rówieński, lwowski, zakarpacki, iwanofrankowski, tarnopolski, chmielnicki, czerniowiecki, winnicki i żytomierski. Te wojska, które pozostać miały w Ukrainie, tworzyły okręg czasu wojennego odpowiadający za przygotowanie rezerw, tworzenie nowych dywizji i brygad w miejsce tych, które zgodnie z przewidywaniami sowieckich dowódców zostać stracone w walkach w Europie.
Z kolei Odeski Okręg Wojskowy (ukr. Одеський військовий округ, ОдВО; OdWO) był znacznie mniejszy niż PrikWO. Składał się z jednej armii (14. Gwardyjskiej) i jednego korpusu armijnego (32.). Obszar odpowiedzialności administracyjnej okręgu rozciągał się na obwody odeski, mikołajowski, chersoński, zaporoski, kirowogradzki oraz Krym i Mołdawię. Najsilniejsza w jego składzie była 14. Gwardyjska Armia, która prawie w całości znajdowała się nie w Ukrainie, ale na terytorium Mołdawii. Armia ta wchodziła również w skład Drugiego Rzutu Strategicznego i miała wspomóc bułgarskie i ewentualnie rumuńskie siły zbrojne w konfrontacji z Turcją i Grecją, członkami NATO. Głównym zadaniem tej grupy było zajęcie obszaru cieśnin czarnomorskich (Bosforu i Dardaneli), czyli realizacja dawnego marzenia rosyjskiego imperializmu. Z tego powodu jedyna radziecka dywizja powietrznodesantowa na Ukrainie – 98. Gwardyjska – od 1969 roku znajdowała się w Bołgradzie, na terenie obwodu odeskiego. Kolejnym zadaniem OdWO była osłona sowieckiego wybrzeża Morza Czarnego przed ewentualnym lądowaniem nieprzyjaciela (nieudana dla imperium rosyjskiego wojna krymska z lat 1853–1856 nadal żyła w pamięci sowieckich marszałków i sekretarzy generalnych KPZR). W tym celu na Krymie utworzono 32. Korpus Armijny, a wzdłuż ukraińskiego wybrzeża Morza Czarnego rozmieszczono dywizje strzelców zmotoryzowanych. Siły te mogłyby być również zaangażowane w desant morski w rejonie Bosforu.
Kijowski Okręg Wojskowy (ukr. Київський військовий округ, КВО; KWO) – wchodził w skład Trzeciego Rzutu Strategicznego Armii Radzieckiej i faktycznie był reprezentowany przez jednostki rezerwowe, które po mobilizacji miały zostać wysłane w rejony w zależności od potrzeb (w Europie czy na Kaukazie). Obszar odpowiedzialności okręgu rozciągał się na obwody kijowski, czernihowski, charkowski, sumski, połtawski, czerkaski, doniecki i ługański. Do realizacji powierzonych mu zadań dysponował jedną armią ogólnowojskową (1. Gwardyjską) i jedną armią pancerną (6. Gwardyjską), a w przededniu rozpadu ZSRR dodano do niego korpus armijny (64. Gwardyjski) w Donbasie.
Większość związków taktycznych i formacji Wojsk Lądowych Związku Radzieckiego na terytorium Ukrainy składała się z jednostek o stanach zredukowanych, które miały być rozwijane do poziomu bojowego dopiero podczas mobilizacji. Osobliwością procesu formowania radzieckich Wojsk Lądowych na terytorium Ukrainy był ich skład, który w zasadzie ustabilizował się pod koniec lat 70. XX wieku, a w ciągu następnej dekady znacznie się zmienił. Powodem był kryzys polityczny w Związku Radzieckim, który rozpoczął się pod koniec lat 80. i doprowadził do ostatecznej likwidacji sowieckiego imperium. ZSRR został zmuszony pod naciskiem demokratycznych ruchów politycznych w krajach Europy Wschodniej (przede wszystkim w Polsce, Czechosłowacji i na Węgrzech) do rozpoczęcia wycofywania swoich wojsk na terytorium Związku Radzieckiego, w tym Ukrainy. Dywizje, które wcześniej znajdowały się na terenie ZSRR (głównie skadrowane) zaczęto przekształcać w bazy przechowywania broni i sprzętu. W ich miejsce przeniesiono związki taktyczne z zagranicy, o pełnych stanach bojowych i wyposażone w najnowocześniejsze wówczas modele broni i sprzętu wojskowego. W pierwszej kolejności takie dywizje skierowano do obwodów przygranicznych, w tym położonych na Ukrainie (PrikWO i KWO). Początkowo na terytorium Ukrainy sprowadzono dywizje z Czechosłowacji i Węgier. Większość z nich została w przeszłości wprowadzona na terytorium tych krajów właśnie z Ukrainy. Przy takiej skali ruchu wojsk wystąpił problem z ich rozlokowaniem. Dla żołnierzy z poboru była wystarczająca liczba koszar, które po przekształceniu dywizji w bazy stały się puste, ale brakowało mieszkań dla dużej liczby nowo przybyłych oficerów i zawodowych podoficerów. To stworzyło dodatkowe napięcia wśród personelu. Dlatego kierownictwo ZSRR postanowiło rozwiązać przybyłe dywizje, ale jednocześnie dozbroić i uzupełnić dywizje w Ukrainie (i w innych republikach ZSRR).
Od 6 grudnia 1991 roku – dnia uchwalenia przez Radę Najwyższą Ukrainy ustawy o Siłach Zbrojnych Ukrainy – Wojska Lądowe w tym kraju, podobnie jak poprzednio, składały się z trzech okręgów wojskowych: karpackiego, kijowskiego i odeskiego.
Najsilniejszy pozostał Przykarpacki Okręg Wojskowy (dowództwo i sztab we Lwowie). Pod koniec 1991 roku jego wojska lądowe składały się z trzech armii. Dowództwo i sztab 13. Armii Ogólnowojskowej stacjonowało w mieście Równe, a w jej składzie znajdowała się: 51. Gwardyjska Dywizja Strzelców Zmotoryzowanych (o stanach zredukowanych) z Włodzimierza Wołyńskiego, 97. GwDSZmot (zredukowana) ze Sławut i 161. DSZmot (zredukowana) z Izjasławia.
Komponent artyleryjsko-rakietowy 13. AO reprezentowany był przez 38. Brygadę Rakietową (BR) rakiet operacyjno-taktycznych (OTR) i 461. BR Rakiet Taktycznych (TR), 13. Pułk Artylerii (PA), 802. Pułk Artylerii Rakietowej (PAR) i 985. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (PAP) oraz 1457. Pułk Rozpoznania Artyleryjskiego (PRA). Armia w swoim składzie posiadała także 62. Brygadę Rakiet Przeciwlotniczych (BRPlot) z Lubomli, 119. Samodzielny Pułk Śmigłowców Bojowych (SPŚB) z Brodów, 442. Samodzielny Pułk Śmigłowców (Bojowy i Dowodzenia) (SPŚ (BiD)) ze wsi Żowtnewe w obwodzie wołyńskim, 119. Samodzielną Eskadrę Śmigłowców (SEŚ) z Dubna, a także armijny zestaw jednostek wsparcia bojowego oraz zabezpieczenia logistycznego i technicznego.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
