Najbardziej rozpowszechnionym do niedawna na świecie granatnikiem przeciwpancernym proweniencji zachodniej był amerykański M72 LAW (Light Anti-Tank Weapon). Broń powstała na zamówienie US Army poszukującej taniej i prostej w użyciu broni do zwalczania celów opancerzonych, następcy rakietowych granatników wielorazowych M9 i M20 zwanych Bazooka. Niewielka masa broni, nieprzekraczająca 3-4 kg, miała pozwalać na przenoszenie przez jednego żołnierza co najmniej dwóch-trzech granatników, które byłyby gotowe do strzelania w ciągu kilkunastu sekund.
Projekt LAW rozpoczęto w 1956 roku, a koncepcja konstrukcji granatnika bazowała na pomyśle firmy Hesse-Eastern Division of Flightex Fabrics. Nowa broń została opracowana w latach 1958-1961 i po serii testów poligonowych przyjęta do uzbrojenia jako M72 LAW. Granatnik był i jest wytwarzany przez Talley Defense Systems w Mesa w stanie Arizona (obecnie to amerykański oddział Nammo Defense Inc. należący do norweskiego koncernu Nammo). Pierwsza produkcyjna wersja została wprowadzona do uzbrojenia US Army w 1963 roku, w następnym roku rozpoczęto dostawy wersji M72A1, w której poprawiono niezawodność działania.
M72 wszystkich wersji to rakietowy granatnik przeciwpancerny z pociskiem umieszczonym fabrycznie wewnątrz rozsuwanej wyrzutni, składającej się z dwóch koncentrycznych rur, stanowiącej jednocześnie opakowanie pocisku. Rura zewnętrzna jest wykonana z włókna epoksydowego, a na jej powierzchni zamontowano mechanizmy odpalający i zabezpieczający oraz przyrządy celownicze. Rura wewnętrzna, wykonana ze stopu aluminium, stanowi prowadnicę pocisku granatnika. Oba końce rur-wyrzutni w położeniu marszowym są zabezpieczone zdejmowanymi pokrywami. Przestawienie granatnika do położenia bojowego polega na rozsunięciu rur-wyrzutni do momentu ich zablokowania przez zatrzask. Podczas rozkładania następowało napięcie mechanizmu odpalającego i rozłożenie dwuczęściowego urządzenia celowniczego. Celownik ramkowy z nastawami w zakresie od 50 do 200 m z podziałką co 25 m i z możliwością strzelania w warunkach nocnych lub ograniczonej widzialności. Szczerbina celownika miała układ kompensacji temperatury otoczenia stosowany w przypadku niskich temperatur.
M72 to jednorazowy granatnik produkowany w kilkunastu wersjach z pociskami o różnym przeznaczeniu.
M72 pierwszej wersji miał długość w stanie złożonym 630 mm i rozłożonym 881 mm, kaliber rury-wyrzutni 66 mm oraz masę jedynie 2,3 kg. Pocisk kalibru 66 mm (ten kaliber pocisku zachowuje większość wersji poza wspomnianymi poniżej) o długości 508 mm i masie 1,05 kg, stabilizowany brzechwowo sześcioma rozkładanymi brzechwami, osiągał prędkość 145 m/s, przy czym ładunek rakietowy spalał się całkowicie w rurze granatnika. Z uwagi na zastosowany w M72 układ miotający i wydostające się z rury wyrzutni produkty spalania ładunku miotającego, będące efektem wystrzelenia pocisku, za granatnikiem znajduje się strefa najwyższego niebezpieczeństwa (A) obejmująca obszar o kącie rozwarcia 30° i długości 15 m i strefa wysokiego niebezpieczeństwa (B), czyli stożek o kącie rozwarcia 30° i długości do 40 m. Głowica kumulacyjna była zdolna do przebicia 200 mm stali pancernej. Pocisk miał piezoelektryczny zapalnik uderzeniowy o działaniu natychmiastowym, uzbrajany w odległości około 10 m od wyrzutni. Skuteczny zasięg strzelania zawierał się w przedziale 10-200 m, w tym do celu poruszającego się – do 165 m.
Udoskonalone wersje M72A2 i M72A3 zostały wprowadzone odpowiednio w latach 1964 i 1974. Granatniki miały masę 2,35 kg, długość w stanie złożonym 660-665 mm, rozłożonym 890-899 mm. Pocisk ze wzmocnionym silnikiem oraz zmniejszonymi brzechwami stabilizującymi osiągał prędkość początkową 185 m/s. Zwiększono zasięg skuteczny do celu poruszającego się do 250 m, a nieruchomego – do 350 m.
W końcu osiemdziesiątych XX wieku rozpoczęto opracowywanie kolejnej generacji M72, oznaczonej ILAW (Improved LAW), z nowym pociskiem, różnymi głowicami bojowymi, udoskonaloną konstrukcją rur-wyrzutni i przyrządami celowniczymi. Nowy pocisk miał powiększoną do ośmiu liczbę brzechw stabilizujących o mniejszej niż u poprzedników rozpiętości w stanie rozłożonym. Głowica pocisku wykonana z aluminium miała ładunek wybuchowy w postaci oktolu. Wzmocniony po raz kolejny napęd (nowy silnik) umożliwił osiągnięcie prędkości 200 m/s i pozwolił na zwiększenie celności ognia. Zasięg skuteczny mieści się w przedziale 15-350 m – zmodyfikowany celownik broni ma nastawy od 50 do 350 m z podziałką co 50 m.
W 1993 roku wprowadzono do produkcji równolegle trzy wersje granatnika M72 ILAW, charakteryzujące się kolejno wprowadzanymi udoskonaleniami. Wariant M72A4 ma pocisk z nowym silnikiem i większą liczbą brzechw stabilizujących. Nowa głowicą elaborowana oktolem z udoskonaloną wkładką kumulacyjną, pozwala na osiągnięcie przebijalności na poziomie 350 mm stali pancernej, wprowadzono nowy zapalnik. W M72A5 w nowym pocisku z nową głowicą i zapalnikiem pozostawiono głowicę elaborowaną oktolem z wkładką kumulacyjną o kształcie analogicznym jak w wersji M72A3. Wariant M72A6 ma z kolei nowy ładunek, w którym zastosowano wkładkę kształtującą wybuchowo formowany rdzeń penetrujący (Explosively Formed Penetrator, EFP) – głowica była przeznaczona do przebijania ścian budynków i urządzeń fortyfikacyjnych z żelbetu o grubości 200 mm (zredukowana penetracja sięgała 150 mm stali pancernej). Masa tych wersji wynosi 3,6 kg.
Pociski różnych wersji granatnika M72 drugiej generacji, czyli Improved LAW.
W 2001 roku rozpoczęto natomiast produkcję wielozadaniowego wariantu M72A7. Pocisk ma głowicę kumulacyjno-burzącą (wielozadaniową), elaborowaną innym małowrażliwym materiałem wybuchowym – mieszaniną oktolu oznaczoną PBXN-9 – z zapalnikiem uderzeniowym, zdolną do penetracji 150 mm RHA lub odpowiednio grubej warstwy żelbetu, ze zwiększonym efektem burzącym. Odmiana M72A7 ma masę w położeniu bojowym 3,5 kg.
Wszystkie warianty M72 ILAW mogą być wyposażone w amerykańskie celowniki: wskaźniki laserowe AN/PAQ-4C lub AN/PEQ-2, celownik noktowizyjny AN/PVS-4 lub celownik termowizyjny AN/PAS-13, montowane za pomocą specjalnego wspornika i szybko demontowane po strzale.
W latach 1994-2002 firmy Talley Defense Systems i Nammo rozpoczęły projekty rozwojowe nowych wariantów granatnika, w tym na zamówienie sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych lub Norwegii. Prace podzielone na kilka projektów doprowadziły do powstania kilku nowych odmian granatnika z różnymi pociskami i głowicami. Prace miały na celu zwiększenie możliwości bojowych granatnika, poprzez wprowadzenie nowych pocisków z udoskonalonymi głowicami kumulacyjnymi, pocisków burzących i odłamkowych przeznaczonych do zwalczania schronów, siły żywej, a także pocisków wielozadaniowych podwójnego działania. Wprowadzono również ulepszony mechanizm spustowy oraz zapalnik z podwójnym zabezpieczeniem i samolikwidatorem działającym po uderzeniu w ziemię. Granatniki mają szynę montażową Picatinny dla urządzeń celowniczych różnego rodzaju. Drugi kierunek udoskonaleń to projekt zmian w konstrukcji układu miotającego umożliwiający korzystanie z broni w pomieszczeniach o ograniczonych powierzchni i kubaturze.
Trzy wersje granatnika M72 LAW nowej generacji – od góry: przeciwpancerna M72 EC, przeciwbunkrowa M72 ASM RC z pociskiem o mniejszym kalibrze oraz przeciwbunkrowa M71A12 ASM.
W ramach pierwszej odnogi udoskonaleń powstały granatniki M72A9 ASM, M72A12 ASM, M72 ASM RC oraz M72 EC. Model M72A9 ASM (Anti Structure Munition) ma pocisk głowicą burząco-odłamkową dedykowaną do niszczenia budynków, budowli, schronów i innych obiektów, w tym wnętrz pojazdów nieopancerzonych. Ładunek bojowy w postaci aluminiowanego heksogenu i trotylu jest inicjowany zapalnikiem elektronicznym z dwoma nastawami tzw. krótką lub długą. Pocisk osiąga prędkość 130 m/s, a zasięg skutecznego ognia mieści się w przedziale od 15 do 300 m. Masa całkowita M72A9 wynosi 4,3 kg, długość w stanie złożonym 760 mm, rozłożonym 990 mm. Produkowana obecnie wersja z udoskonaleniami zwiększającymi skuteczność rażenia głowicy ma oznaczenie M72A12 ASM. Pocisk osiąga prędkość 122 m/s, a zasięg skutecznego ognia mieści się w przedziale od 15 do 200 m. Masa całkowita M72A12 wynosi 4,2 kg, długość w stanie złożonym 760 mm, rozłożonym 990 mm.
M72 ASM RC (Anti Structure Munition Reduced Calibre) ma pocisk z głowicą kal. 42 mm przeznaczoną do niszczenia budynków, budowli, schronów i innych obiektów. Zawiera ona wysokoenergetyczny materiał wybuchowy DPX-6 na bazie oktolu, a skorupę pocisku wykonano z włókna węglowego w celu redukcji rozrzutu odłamków. Elektroniczny zapalnik ma dwie nastawy pozwalające na różne opóźnienie po uderzeniu w cel tzw. krótką lub długą. Pocisk osiąga prędkość 170 m/s. Zasięg skutecznego strzału wynosi od 14 m do 350 m. Granatnik ma masę całkowitą 3,7 kg, długość w stanie złożonym 780 mm, rozłożonym 980 mm.
Granatnik M72 FFE (Fire From Enclosure) z dwoma pociskami w wersjach przeciwpancernej M72A8 (z prawej) oraz przeciwbunkrowej M72A10 (z lewej)
M72 EC (Enhanced Capacity) jest bronią przeznaczoną do zwalczania ciężej opancerzonych wozów bojowych. Pocisk ma głowicę z ładunkiem PBXW-11 na bazie oktolu z nową wkładką kumulacyjną zdolną do przebicia 450 mm stali pancernej. Zapalnik o działaniu natychmiastowym został udoskonalony tak, aby zadziałać nawet po uderzeniu w mocno nachyloną powierzchnię. Pocisk osiąga prędkość 200 m/s. Zasięg skutecznego strzału wynosi od 15 m do 350 m. Granatnik ma masę całkowitą 3,4 kg, długość w stanie złożonym 780 mm, rozłożonym 980 mm. Wersja ta jest oferowana z celownikiem refleksyjnym.
Powstał również warianty prototypowe oznaczone M72E9 DP (Deep Penetrator) z pociskiem z głowicą o zwiększonej przebijalności stali pancernej, M72E10 AP (Anti Personnel) z przeciwbunkrowym pociskiem odłamkowo-burzącym ze zwiększonym efektem popenetracyjnym oraz M72E11 Airburst z pociskiem odłamkowym z wymuszoną fragmentacją z zapalnikiem inicjującym wybuch nad powierzchnią ziemi.
Drugi kierunek zmian to modyfikacja układu miotającego granatnika w celu zmniejszenia błysku, podmuchu i poziomu dźwięku przy strzelaniu. W układzie miotającym zastosowano masę przeciwbieżną w postaci żelu, która jest wyrzucana przy strzale w kierunku przeciwnym do ruchu pocisku rakietowego. Udoskonalenie to pozwoliło na odpalanie pocisku z ograniczonej przestrzeni, tj. ze stanowisk ogniowych wewnątrz budynków, umocnień polowych, a nawet pojazdów. Efektem nowego rozwiązania jest także zredukowanie efektów dźwiękowych do 150 dB, praktycznie beż błysku i przy nieznacznym dymieniu. Te odmiany granatnika są oznaczane FFE (Fire From Enclosure). Produkowane są warianty M72A8 AA FFE oraz M72A10 ASM FFE.
Strzelanie z granatnika M72 w wersji FFE (Fire From Enclosure) – widoczny wyrzut masy przeciwbieżnej z rury-wyrzutni.
M72A8 AA FFE (Anti-Armor Fire From Enclosure) głowicę z ładunkiem PBXW-11 na bazie oktolu z nową wkładką kumulacyjną i zapalnikiem uderzeniowym zdolną do przebicia 450 mm stali pancernej. Pocisk osiąga prędkość 166 m/s. Zasięg skutecznego strzału wynosi od 25 m do 350 m. Granatnik ma masę całkowitą 5,8 kg, długość w stanie złożonym 785 mm, rozłożonym 1040 mm.
M72E10 ASM FFE (Anti-Structure Munition Fire From Enclosure) ma pocisk głowicą burząco-odłamkową dedykowaną do niszczenia budynków, budowli, schronów i innych obiektów, w tym wnętrz pojazdów nieopancerzonych. Pocisk osiąga prędkość 166 m/s, a zasięg skutecznego ognia mieści się w przedziale od 25 do 350 m. Granatnik ma masę całkowitą 5,8 kg, długość w stanie złożonym 785 mm, rozłożonym 1040 mm.
Różne wersje granatnika M72 LAW są obecnie używane przez ponad 30 państw. Od lutego 2022 roku partie granatników tego typu dostarczane są siłom zbrojnym Ukrainy, które z powodzeniem wykorzystują je w walce z rosyjskimi pojazdami opancerzonymi.
Reklama
Zobacz również
Reklama
Reklama
